Κέντρο Γεωπολιτικών Αναλύσεων.

Απόδοση – Επεξεργασία: Δανάη Κατσέα – Σαράντου
Avi Asher-Schapiro, VICE News

Ο Trita Parsi ίδρυσε το Εθνικό Ιρανικό-Αμερικανικό Συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2002, τον ίδιο μήνα όπου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους συμπεριέλαβε το Ιράν, τη χώρα γέννησης του Parsi, μέσα στον «άξονα του κακού» μαζί με τη Βόρεια Κορέα και το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν. Για τα τελευταία 13 χρόνια, ο Parsi και η οργάνωσή του έχουν εργαστεί για να κατευνάσουν την ένταση μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών, επηρεάζοντας τους νομοθέτες για λογαριασμό της Ιρανο- Αμερικάνικης κοινότητας , ενώ προσπαθούν να καταρρίψουν τη λαϊκή αντίληψη ότι το Ιράν αποτελεί μια υπαρξιακή απειλή για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Για το μεγαλύτερο μέρος του έργου, αυτό χαρακτηρίζεται περισσότερο ως ένα »άχαρο» έργο.«Το Ιράν ήταν ένας μπαμπούλας, ένας πραγματικός σάκος του μποξ για τα δύο πολιτικά κόμματα», δήλωσε ο Parsi. «Αυτή ήταν η πρώτη θετική χρονιά … σε ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.»

Με πολλούς τρόπους, το 2015 ήταν μια μεταβατική χρονιά για το Ιράν και τη σχέση της με τον έξω κόσμο. Το Ιράν και οι έξι παγκόσμιες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, υπέγραψαν φέτος μια πυρηνική συμφωνία ορόσημο γι’ αυτό το έτος. Οι διεθνείς κυρώσεις κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας έδειξαν να διευκολύνουν τη θέση του Ιράν. Οι πολυεθνικές εταιρίες μειώθηκαν στην Τεχεράνη και τα αμερικάνικα και συμμαχικά αεροσκάφη, συντονίζονται με το Ιράν, το οποίο υποστηρίζεται από πολιτοφυλακές Σιιτών στο Ιράκ, στον αγώνα κατά του ισλαμικού κράτους.

Το Ιράν φαίνεται να βγαίνει από το »πάγωμα» του.

«Για χρόνια, το Ιράν ήταν εκτός παιχνιδιού για πολλές χώρες,» σημείωσε ο Parsi. «Αλλά η πυρηνική συμφωνία το έχει αλλάξει ριζικά αυτό. Το Ιράν επιστρέφει σιγά-σιγά πίσω στην κοινότητα των εθνών».

Για δεκαετίες, το Ιράν έχει επιπλήξει τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα, επιμένοντας ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα ήταν ειρηνικής φύσεως – παρά τις σοβαρές ενδείξεις για το αντίθετο. Από το 2006, το Ιράν έχει υποστεί ένα βάναυσο καθεστώς πυρηνικών κυρώσεων που έχει κάνει πολλά για να αποκόψει το Ιράν, από τη Διεθνή Τράπεζα και τις αγορές πετρελαίου. Οι προεδρικοί υποψήφιοι των ΗΠΑ και οι νομοθέτες έχουν επανειλημμένα μιλήσει δημοσίως για βομβαρδισμούς και εισβολή στη χώρα – ο John McCain τραγούδησε ακόμη και το «bomb bomb bomb, bomb bomb Iran» με τον ρυθμό του τραγουδιού των Beach Boys «Barbara Ann» κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2008.

Τον Απρίλιο, το Ιράν και oi P5 + 1 (ΗΠΑ, η Κίνα, η Γαλλία, η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία ) συμφώνησαν σε ένα πλαίσιο που θα απέσυρε τις κυρώσεις με αντάλλαγμα ένα αυστηρό καθεστώς διεθνούς επιθεώρησης που έχει σχεδιαστεί για την παρακολούθηση της πυρηνικής δραστηριότητας στην Ισλαμική Δημοκρατία. Από την άνοιξη, Ιρανοί και ξένοι διπλωμάτες συνέχισαν να εργάζονται από κοινού – έντονα, και με αμοιβαία ανησυχία – για να λύσουν τις γεωπολιτικές διαφορές τους.

Τον περασμένο Οκτώβριο, μετά από σχεδόν 4-μισή χρόνια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, το Ιράν κάθισε με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους για να καταλήξουν σε μια διπλωματική λύση στην κρίση, η οποία στρέφεται δίπλα στον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ, μια ιρανική συμμαχία, εναντίον κάποιων ομάδων με επαναστατικές δυνάμεις. Μερικοί από αυτούς, όπως και ο Νέος Συριακός Στρατού και το YPG, υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της στην περιοχή. Άλλοι, όπως Ισλαμικό Κράτος και η θυγατρική της Αλ Κάιντα Jabhat al Nusra, είναι εχθροί του Ιράν όσο και των ΗΠΑ.

«Αυτοί που προσπάθησαν να επιλύσουν την κρίση στη Συρία έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως χωρίς να είναι παρόν το Ιράν , δεν υπάρχει τρόπος να επιτευχθεί μια λογική λύση για την κρίση», είχε πει τότε ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Mohamed Javad Zarif. Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι ήταν λιγότερο ωμός , απoκαλώντας τις μεταξύ τους συνομιλίες ως «πολλά υποσχόμενες ευκαιρίες.» Πίσω από τα παρασκήνια, όμως, εργάστηκε σκληρά για να πείσει την περιφερειακή αντίπαλο του Ιράν, Σαουδική Αραβία να επιτρέψει στο Ιράν να παρακολουθήσει το συνέδριο.

Οι ΗΠΑ και το Ιράν συνεργάζονται ακόμα πιο στενά στο Ιράκ, καθώς οι Ιρακινές δυνάμεις του συνασπισμού που περιλαμβάνουν και τις Ιρανικές Σιιτικές πολιτοφύλακες που δρούν συχνά δίπλα στις εναέριες δυνάμεις των ΗΠΑ, στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Μόλις αυτή την εβδομάδα, αφού το Κογκρέσο ψήφισε ένα νέο νόμο που θα καταστήσει πολύ πιο δύσκολο για τους ταξιδιώτες οι οποίοι έχουν πάει στο Ιράν, να πάρουν βίζα για τις ΗΠΑ, Κέρι και Zarif αντάλλαξαν μια σειρά από δημόσιες επιστολές ώστε να εξομαλυνθεί η ένταση.

«Στο παρελθόν, όταν απλά και μόνο μιλούσε το Ιράν με τις ΗΠΑ αυτό ήταν τεράστια είδηση,» παρατήρησε ο Parsi. «Τώρα δεν είναι κάτι άξιο αναφοράς, είναι πολύ φυσιολογικό.» Αυτό το ύφος της δημόσιας διπλωματίας είναι πολύ μακριά από τις τελευταίες μέρες της κυβέρνησης Μπους, όταν η CIA είχε ξεκινήσει σοβαρά να υπολογίζει το κόστος και το όφελος των βομβαρδισμών στις Ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Η διπλωματική ύφεση θα θέσει τις βάσεις και για την οικονομική σύγκλιση. Μετά την υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας, οι διεθνείς κυρώσεις κατά του Ιράν θα αποσυρθούν. Κάποιοι σοβαροί περιορισμοί για τις διεθνείς επενδύσεις θα καταργηθούν άμεσα, από τον Ιανουάριο το 2016.

Και οι επενδυτές ήδη περιμένουν να λάβουν δράση.

«Δεν υπάρχει πουθενά αλλού καλύτερα, όπως το Ιράν για τους επενδυτές αυτή τη στιγμή,» δήλωσε στο VICE News ο Charles Robertson, επικεφαλής οικονομολόγος της Renaissance Capital, το περασμένο καλοκαίρι. H αναγέννηση θα εξειδικεύεται στις παραμεθόριες αγορές – που έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στη Ρωσία στη δεκαετία του 1990 και την Αφρική στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Τώρα ο Robertson θεωρεί το Ιράν ως μία από τις πιο συναρπαστικές ευκαιρίες για τους τολμηρούς επενδυτές που θέλουν να ρισκάρουν.

«Παράγουν τόσα αυτοκίνητα όσα η Τουρκία, αλλά με τους μισθούς του Βιετνάμ», είπε. «Έχει ένα μορφωμένο πληθυσμό, και, επίσης, απλά τυχαίνει να έχει το 9 τοις εκατό του παγκόσμιου αποθέματος πετρελαίου.»

Ο Robertson επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Τεχεράνη πέρυσι και έχει επισημάνει τη δυναμική της χώρας στους πελάτες του από τότε. «Θα μπορούσαμε να βρούμε την ιρανική εκδοχή της Apple,» είπε με ενθουσιασμό. «Αξίζει να το εξετάσουμε.

Στο Ιράν, ο επιχειρηματικός κλάδος βρίσκεται προ των πυλών για την εισροή νέων κεφαλαίων.

«Πριν από μερικά χρόνια, συνηθίζαμε να λαμβάνουμε μέχρι 2 emails τον μήνα που επιζητούσαν να επενδύσουν στο Ιράν «, δήλωσε ο Sanam Mahoozi της Turquoise Partners , μια ιρανική επιχείρηση επενδύσεων που διαχειρίζεται περισσότερο από το 90 τοις εκατό όλων των ξένων συμμετοχών στον Χρηματιστήριο της Τεχεράνης. «Αλλά αυτές τις μέρες, έχουμε πάρει πάνω από μια ντουζίνα αιτήματα την εβδομάδα.»

Η Turquoise έχει φιλοξενήσει πάνω από 100 ξένες αντιπροσωπείες από το 2013. Αμερικανοί επενδυτές άρχισαν να παρουσιάζονται, κυρίως αφού υπογράφει η πυρηνική συμφωνία. Ο Mahoozi δεν θέλει να αναφερθούν οι ταυτότητες τους.

Εν τω μεταξύ, στο εσωτερικό του Ιράν, οι σκληροπυρηνικοί συντηρητικοί που εναντιώνονται στη διπλωματική συνεργασία βλέπουν τη θέση τους υπονομεύεται διαρκώς.

«Οι άνθρωποι που είπαν ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε τις ΗΠΑ , έχουν ήδη χάσει», δήλωσε η Farideh Farhi, μια ανεξάρτητη Ιρανή ερευνητής που συνήθιζε να εργάζεται με το Ιρανικό Ινστιτούτο Πολιτικών και Διεθνών Σπουδών, το οποίο συνδέεται με το Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν .

Η συζήτηση για την πυρηνική συμφωνία, πρόσθεσε η Farhi, προκαλεί μια σοβαρή πολιτική συζήτηση στο εσωτερικό του Ιράν. Εκείνη μόλις είχε επιστρέψει από ένα ταξίδι στη χώρα, και σημείωσε ότι είναι ένα πάρα πολύ συχνό θέμα δημόσιας συζήτησης.

«Η συζήτηση για την πυρηνική συμφωνία δημιούργησε πολλές ευκαιρίες για ευρείες συζητήσεις σχετικά με την κατεύθυνση του Ιράν», είπε.

Η συμφωνία είχε μια ουδέτερη υποστήριξη του Ιρανού προέδρου Hassan Rouhani, ο οποίος είναι ήδη πολύ πιο ανοιχτός στον διπλωματικό διάλογο από τον προκάτοχό του, Mahmoud Ahmadinejad . Το Ιράν θα διενεργήσει κοινοβουλευτικές εκλογές τον Φεβρουάριο για να εκλέξει και το Συμβούλιο της Εμπειρογνωμόνων, ένα εκ παραδρομής σώμα που επιβλέπει τον ανώτατο ηγέτη της χώρας, Ayatollah Khamenei . Σε αυτές οι εκλογές θα δοκιμαστεί η δημοτικότητα της Rouhani περί της διαλλακτικής της πολιτικής.

«Δεν πρόκειται να πω ότι πρόκειται να είναι δημοκρατικές εκλογές με την καθαρή έννοια», είπε η Farhi. «Αλλά πάντως πρόκειται να είναι άκρως ανταγωνιστικές».

Παρά τα πολιτικά και διπλωματικά ανοίγματα, το Ιράν εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις. Υπό το καθεστώς κυρώσεων, το ποσοστό φτώχειας της χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε από 22 έως 40 τοις εκατό μεταξύ 2005 και 2013. Oι εγγεγραμμένες χαμηλές τιμές του πετρελαίου έχουν παραλύσει περαιτέρω την οικονομία, η οποία εξακολουθεί να είναι στη μέση μιας απότομης ύφεσης. Χωρίς ακόμη να έχει καθοριστεί το ακριβές χρονοδιάγραμμα για το πότε θα επέλθει η ανάκληση των κυρώσεων, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη θα είναι ανύπαρκτη κατά το επόμενο έτος, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται γύρω στο 14 τοις εκατό.

Στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η πρόοδος υπήρξε επίσης προσωρινή. Σε μια έκθεση τον Οκτώβριο του Ahmed Shaheed, του ειδικού εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν, ανέφερε πως συνέβησαν στη χώρα βάναυσα μαστιγώματα , ακρωτηριασμοί, και απαγχονισμοί.

Ό,τι και αν συμβεί γεωπολιτικά, ο Parsi αναμένει το Ιράν να διατηρήσει κάποια ανταγωνιστική στάση απέναντι στις ΗΠΑ.

»Δεν θα δεχθούν ποτέ την αμερικάνικη ηγεμονία στην περιοχή,» προέβλεψε. »Πάντα θα θεωρούν τους εαυτούς τους ως την εναλλακτική .»

Ο Parsi ελπίζει, ωστόσο, ότι το Ιράν όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένο μέσα στη διεθνή κοινότητα, η πίεση για τη βελτίωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η παροχή περισσότερου χώρου για πολιτική διαφωνία, θα αποφέρουν αποτελέσματα.

«Ιδανικά, η σχέση με το Ιράν δεν θα πρέπει να υπαγορεύεται μόνο από τα συμφέροντα της ασφάλειας ή των επιχειρήσεων», είπε, «αλλά και με τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα.»

Πηγή: news.vice.com