Τα αμερικανικά και ιαπωνικά συμφέροντα παρουσιάζουν σημάδια απόκλισης.

Απόδοση- Επιμέλεια: Έλλη Κάτσικα.

Ενώ η Ιαπωνία δεν είναι συμβαλλόμενο μέλος στο Κοινό Συλλογικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA), γνωστό και ως «η πυρηνική συμφωνία του Ιράν», έπαιξε σημαντικό ρόλο στη σύναψη αυτής της διεθνούς συμφωνίας και θα μπορούσε να ασκήσει επιρροή στην εφαρμογή της.

Το παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων που βοήθησε στο να οδηγήσει το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων βασίστηκε στη συμμετοχή των μεγάλων οικονομικών παραγόντων, όπως η Ιαπωνία. Σε συνεννόηση με τη σύμμαχό της, Η.Π.Α., και την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα, η Ιαπωνία υπόμεινε οικονομικά κόστη για την επίτευξη των κοινών αρχών μη διάδοσης πυρηνικών και ευρύτερων εθνικών συμφερόντων. Το JCPOA είναι ένα υποτιμημένο παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ Η.Π.Α. και Ιαπωνίας σε αυτό το επίπεδο.
Ωστόσο, καθώς η επέτειος ενός έτους της JCPOA πλησιάζει, τα αμερικανικά και ιαπωνικά συμφέροντα παρουσιάζουν σημάδια απόκλισης. Η Ιαπωνία επεκτείνει τις επενδύσεις της στον ενεργειακό τομέα του Ιράν ενώ οι Η.Π.Α. παραμένουν σε σύγκρουση με το Ιράν για μη πυρηνικά θέματα. Πώς η εμβάθυνση της οικονομικής συνεργασίας της Ιαπωνίας με το Ιράν θα επηρεάσει τις διεθνείς προσπάθειες για τη μη διάδοση και την Συμμαχία Η.Π.Α.-Ιαπωνίας;
Στην επίσημη απάντηση του προς το JCPOA, ο Ιάπωνας Υπουργός Εξωτερικών, Fumio Kishida, ανέφερε τις «ιστορικά φιλικές σχέσεις μεταξύ της Ιαπωνίας και του Ιράν». Πριν από την επιβολή των κυρώσεων του Ο.Η.Ε. στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ιαπωνικές εταιρείες είχαν επενδύσει στο Ιράν. Ως μια χώρα με περιορισμένους πόρους, που πάνω από το 40% της ενέργειάς της εξαρτάται από τις εισαγωγές αργού πετρελαίου, η Ιαπωνία εισήγαγε πετρέλαιο από το Ιράν για δεκαετίες.
Το 2010, το Ιράν ήταν η πηγή σχεδόν του 10% των εισαγωγών πετρελαίου της Ιαπωνίας, και το ποσοστό αυτό αυξήθηκε μετά την πυρηνική καταστροφή στη Φουκοσίμα, τον Μάρτιο του 2011, και την ενεργειακή κρίση που ακολούθησε. Παρά την ενεργειακή κρίση και τις καλές της σχέσεις με το Ιράν, η Ιαπωνία το 2012 υποστήριξε το καθεστώς κυρώσεων στο Ιράν υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. μειώνοντας τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν κατά 80%, ένα πλήγμα στην ιρανική οικονομία που σίγουρα βοήθησε στο να σπρώξει το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Τώρα που το JCPOA έχει εφαρμοσθεί, η Ιαπωνία έχει άρει τις κυρώσεις και εισάγει περισσότερο πετρέλαιο από το Ιράν. Στις 5 Φεβρουαρίου, οι δύο χώρες υπέγραψαν διμερή συμφωνία για επενδύσεις, η οποία υπόσχεται 10 δισεκατομμύρια δολάρια στις εξαγωγικές πιστώσεις από την Ιαπωνική Τράπεζα Διεθνούς Συνεργασίας, με εγγυητές την Nippon Export και την Investment Insurance- και οι δύο αποτελούν βραχίονες της ιαπωνικής κυβέρνησης. Με το 65% των εισαγωγών πετρελαίου της Ιαπωνίας να προέρχεται σήμερα από δύο μόνο χώρες, την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν παρέχει μια ευκαιρία στην Ιαπωνία να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειάς της. Για το Ιράν, το οποίο ακόμα αναρρώνει από τις επιπτώσεις των κυρώσεων, η πεινασμένη για πετρέλαιο Ιαπωνία μπορεί να συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη του. Σαν ένα ακόμα σημάδι των οικονομικών δεσμών μεταξύ των δύο εθνών, ο Πρωθυπουργός, Shinzo Abe, αναμένεται να επισκεφθεί την Τεχεράνη αυτό το καλοκαίρι, η πρώτη επίσκεψη Ιάπωνα ηγέτη στο Ιράν μετά από τριάντα οχτώ χρόνια.
Σε αντίθεση με τις εγκάρδιες σχέσεις μεταξύ του Τόκιο και της Τεχεράνης, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς στην Ουάσιγκτον τις αμερικανο-ιρανικές σχέσεις να περιγράφονται ως «ιστορικά φιλικές». Η Ουάσιγκτον αναμένεται να διατηρήσει τις μη πυρηνικές κυρώσεις στο Ιράν για το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων, την υποστήριξη της τρομοκρατίας και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν μονομερώς να αναγκάσουν την εκ νέου επιβολή των κυρώσεων του Ο.Η.Ε. που σχετίζονται με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, μέσω του μηχανισμού «snapback» του JCPOA. Υπάρχει μια σειρά από πιθανές ιρανικές παραβιάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια κατακραυγή στις Ηνωμένες Πολιτείες και να εγείρουν απαιτήσεις στο να επιβληθούν κυρώσεις. Δεν είναι επίσης δύσκολο να φανταστεί κανείς μια μελλοντική αμερικανική διοίκηση, ειδικά μία που είναι πολιτικά αντίθετη στο JCPOA, να χρησιμοποιεί ένα μικρό πρόβλημα εφαρμογής ως δικαιολογία για να επιβάλλει εκ νέου κυρώσεις.
Η Ιαπωνία, για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω, θα είναι πιο μετρημένη στην αντίδρασή της σε κάθε πιθανή ιρανική παραβίαση. Και όταν τα ιαπωνικά επιχειρηματικά συμφέροντα εδραιωθούν και πάλι στο Ιράν, ενδέχεται να είναι δύσκολο πείσει το Τόκιο να συμμετάσχει σε ένα ανανεωμένο καθεστώς κυρώσεων, ειδικά αν πιστεύει ότι η θέση της Ουάσιγκτον είναι πολιτικά υποκινούμενη.
Τούτου λεχθέντος, η υποστήριξη της Ιαπωνίας θα είναι καίριας σημασίας για οποιαδήποτε αμερικανική προσπάθεια να ανακτήσει τη διεθνή υποστήριξη για ένα καθεστώς κυρώσεων. Ο ιαπωνικός σκεπτικισμός σχετικά με τη σοβαρότητα της παραβίασης θα υπονόμευε την αξιοπιστία των αμερικανικών απαιτήσεων. Επιπλέον, ενώ η πρόβλεψη του «snapback» επιτρέπει την αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων του Ο.Η.Ε., τα κράτη πρέπει να συμφωνήσουν εθελοντικά να διατηρήσουν τις επιβαλλόμενες αμερικανικές κυρώσεις. Και η έλλειψη υποστήριξης από την Ιαπωνία, ενός σημαντικού επενδυτή στους τομείς πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν, θα μείωνε σημαντικά τις πιθανότητες για τυχόν νέες αμερικανικές κυρώσεις.
Χωρίς αμφιβολία, οι χαράκτες πολιτικής των Η.Π.Α. δε θα πρέπει να αντιλαμβάνονται τους ιαπωνικό-ιρακινούς δεσμούς ως εμπόδιο για την εφαρμογή της συμφωνία του Ιράν. Έτσι κι αλλιώς, το 2012 η Ιαπωνία απέδειξε ότι είναι πρόθυμη να θυσιάσει το δικό της οικονομικό συμφέρον για χάρη της μη διάδοσης και της συμμαχίας μεταξύ Ιαπωνίας-Η.Π.Α. Επιπλέον, ο φόβος διακοπής των οικονομικών δεσμών με την Ιαπωνία θα μπορούσε να κάνει το Ιράν να σκεφτεί διπλά να τεστάρει τα όρια του JCPOA.
Σε τελική ανάλυση, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία φτάνουν σε μια κοινή αντίληψη σχετικά με τα σενάρια που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν νομίμως την επιστροφή των κυρώσεων. Τα δεδομένα αυτά δε θα πρέπει να δημοσιοποιούνται- η αβεβαιότητα μπορεί να βοηθήσει στο να περιορίσει της δραστηριότητές του το Ιράν, και ένα σαφές πλαίσιο παραβιάσεων θα δώσει στο Ιράν περισσότερες ευκαιρίες να βρει παραθυράκια. Ωστόσο, είναι σημαντικό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί συμβαδίζουν- τόσο για να αποδείξει στο Ιράν τη σοβαρότητα του κόστους των ενεργειών όσο και για να διατηρήσει τη δύναμη αυτών των συμμαχιών.
Εάν δεν το έχουν ήδη πράξει ιδιωτικώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι αυτή η κοινή αντίληψη σχετικά με τις παραβιάσεις θα διατυπωθεί σε κάποιο είδος επίσημης ή ανεπίσημης διμερούς συμφωνίας πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2016. Παρόλο που μια τέτοια συμφωνία ίσως δε μπορέσει να σταματήσει τον μελλοντικό Πρόεδρο από την προσπάθεια να υπονομεύσει τη συμφωνία του Ιράν, θα παρουσιάσει όμως έναν επιπλέον προβληματισμό που θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν.

Πηγή/thediplomat.com/icmu.nyc.gr