Γράφει ο Κάτς80

Το Γραφείο της ανεξάρτητης αξιολόγησης (ΙΕΟ) του ΔΝΤ δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεσή του σχετικά με την ανταπόκριση του οργανισμού στην ευρωπαϊκή κρίση. Η ανάλυση επικεντρώνεται στην απόδοση του ΔΝΤ στο πλαίσιο των προγραμμάτων για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το ΔΝΤ, και ειδικότερα ανάμεσα στο εκτελεστικό συμβούλιο της οργάνωσης και της διαχείρισής του προσωπικού του.    Η πηγή αυτής της διαμάχης ήταν η διαδικασία λήψης αποφάσεων, η οποία οδήγησε στην περιφρόνηση των τεχνικών αποφάσεων και των εσωτερικών διαδικασιών υπέρ των επιλογών της πολιτικής φύσης που εγκρίθηκαν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Ως εκ τούτου, η εργασία του ΙΕΟ παρέχει μια πιο λεπτή κατανόηση του ρόλου του ΔΝΤ στην κρίση από ό, τι οι προηγούμενες διαθέσιμες ενημερώσεις. Επιπλέον, παρέχει πρόσθετα επιχειρήματα για να καταδικάσουν τη δομή και τα αποτελέσματα των προγραμμάτων που οδήγησαν στη διάσωση των ιδιωτών πιστωτών, ενώ ταυτόχρονα έχουν επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά με χρέη της τάξης των δισεκατομμυρίων ευρώ.

Από αυτή την άποψη, το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής του ΙΕΟ επικεντρώνεται στη συμμετοχή του ΔΝΤ στην Ελλάδα από το 2010. Το ελληνικό πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όχι μόνο λόγω των μεγάλων χρηματικών ποσών που εμπλέκονται, διότι η Ελλάδα έγινε ο μεγαλύτερος οφειλέτης στην ιστορία της οργάνωσης, αλλά και γιατί την ένταση στις παρεμβάσεις που επρόκειτο να ακολουθήσει και σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ.

Ο ΟΙΕ είναι ειδικά κριτικός της πολιτικής παρέμβασης από τις ευρωπαϊκές χώρες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων του οργανισμού σχετικά με το ελληνικό πρόγραμμα. Ακόμη και αν η έκθεση απορρίπτει την ιδέα ότι το ΔΝΤ έχει συμπεριφερθεί ως μικρός εταίρος με τους ευρωπαίους ομολόγους του στην Τρόικα, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ, μια προσεκτική ανάγνωση του υλικού στήριξης δείχνει ότι σε πολλές περιπτώσεις το ΔΝΤ περιορίστηκε να ακολουθήσει τις αποφάσεις και τα κριτήρια που ορίζονται από τις κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ.

Στη θεωρία, τα συμφέροντα στην ζώνη του ευρώ και τα ελληνικά συμφέροντα θα πρέπει να έχουν ευθυγραμμιστεί. Ωστόσο, στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει αυτό. Ως αποτέλεσμα, ο σχεδιασμός του ελληνικού προγράμματος ακολούθησε τις προτεραιότητες που καθορίζονται σύμφωνα με τα στρατηγικά συμφέροντα των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, και πέρα από τις ανησυχίες σχετικά με τις επιβλαβείς επιπτώσεις στην Ελλάδα.

Ένα σαφέστερο παράδειγμα αυτής εσωτερικής αντίφασης ήταν η απόφαση να μην υπάρξει αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2010.

Ο ΟΙΕ δείχνει τη σημαντική διάσπαση μεταξύ των υπαλλήλων του ΔΝΤ σχετικά με τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους που υπήρχαν εκείνη την εποχή. Από τη μία πλευρά, ορισμένα μέλη του προσωπικού υποστήριζαν ότι, «εν τη απουσία της αναδιάρθρωσης, το χρέος ήταν βιώσιμο». Από την άλλη, κάποιοι είχε την άποψη ότι με τις σωστές πολιτικές και επαρκή χρηματοδοτική στήριξη η χώρα θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους, χωρίς αναδιάρθρωση.

Για τους σκοπούς της συμμετοχής του ΔΝΤ στην Ελλάδα, αυτό ήταν μια βασική διάκριση στο να μπορέσουν οι κανόνες του οργανισμού να δώσουν την εντολή στο να παρασχεθεί οικονομική βοήθεια μεγάλης κλίμακας μόνο εάν το χρέος ήταν αποφασισμένο ότι είναι βιώσιμο με μεγάλη πιθανότητα.

Δεδομένου ότι το προσωπικό δεν ήταν σε θέση να καταλήξει σε συμφωνία για το θέμα αυτό, η συμμετοχή του ΔΝΤ θα μπορούσε μόνο να είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του χρέους. Σε κάθε άλλη περίπτωση, αυτό θα ήταν μια μάλλον αμφισβητούμενη απόφαση. Ωστόσο, στην Ελλάδα, άλλοι παράγοντες ήταν στο παιχνίδι.

Στην πραγματικότητα, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν πάρει την απόφαση ότι οποιαδήποτε οικονομική βοήθεια που παρέχεται στην Ελλάδα θα αποκλείει αναδιάρθρωση του χρέους πολύ πριν το ΔΝΤ ενεπλάκη στις συζητήσεις. Συγκεκριμένα, τόσο η Γαλλία όσο και η ΕΚΤ υποστήριζε σθεναρά εναντίον αυτού του μέτρου. Εκείνη την εποχή, έγινε αντιληπτό ότι μια αναδιάρθρωση του χρέους στην Ελλάδα θα μπορούσε να δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με την ασφάλεια των κρατικών ομολόγων άλλων χωρών, προκαλώντας την κρίση να βγει εκτός ελέγχου. Προκειμένου να αποφύγουν το «συστημικό κίνδυνο», αποφασίστηκε ότι θα πρέπει να παρέχεται οικονομική βοήθεια προς τη χώρα μόνο ως έσχατη λύση και με την επίπτωση όρων τιμωρίας.

Η έκθεση IEO τονίζει ότι σε αυτό το σημείο το ΔΝΤ θα μπορούσε να αποφασίσει να αρνηθεί τη συμμετοχή στο ελληνικό πρόγραμμα, προκειμένου να αποφευχθεί η παραβίαση εσωτερικών κανονισμών. Ωστόσο, η προθυμία της διοίκησης για τη συμμετοχή του ΔΝΤ, και συγκεκριμένα αυτή του Ντομινίκ Στρος Καν, οδήγησε στην αδιαφορία αυτής της επιλογής. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια σκόπιμη διαδικασία απόκρυψης πληροφοριών από το προσωπικό και τη διοίκηση. Ο στόχος ήταν να εξασφαλίσει την ταυτόχρονη έγκριση και από το εκτελεστικό συμβούλιο του. Το πρώτο θέμα ήταν η έγκριση του διοικητικού συμβουλίου του ελληνικού προγράμματος. Το δεύτερο θέμα ήταν η τροποποίηση των κανόνων δανεισμού του ΔΝΤ, προκειμένου να καταστεί δυνατή η οργάνωση για την παροχή οικονομικής βοήθειας σε μια φάση κατά την οποία το χρέος δεν θεωρείτο βιώσιμο με μεγάλη πιθανότητα.

Στην περίπτωση του πρώτου, το εκτελεστικό συμβούλιο κρατήθηκε στο σκοτάδι σχετικά με τις διαβουλεύσεις που έλαβαν χώρα μεταξύ του προσωπικού σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους και άλλες βασικές πτυχές του προγράμματος στο πλαίσιο των προετοιμασιών για την έγκριση του. Στην περίπτωση του δευτέρου θέματος, η απαιτούμενη αλλαγή στους κανόνες δανεισμού του οργανισμού ήταν ενσωματωμένο στην έκθεση που ζητούσαν την έγκριση του ελληνικού προγράμματος.

Το IEO τονίζει ότι, ως αποτέλεσμα αυτών των σκιερών ελιγμών η διακριτική ευχέρεια της διοίκησης για τη λήψη αποφάσεων έμεινε ουσιαστικά ανεξέλεγκτη, ενώ η διαδικασία λήψης αποφάσεων και εποπτικών ρόλων της Εκτελεστικής Επιτροπής υπονομεύτηκαν.

Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν ένα πρόγραμμα που έμελλε να αποτύχει από την ενεργοποίηση του. Όταν η προσαρμογή άρχισε να εξελίσσεται αρνητικά από τις αρχές του 2011, το ΔΝΤ αρνήθηκε να αναγνωρίσει την αποτυχία του στο ελληνικό πρόγραμμα. Για την κάλυψη των προβλημάτων χρηματοδότησης που προερχόντουσαν από τους ακατόρθωτους δημοσιονομικούς στόχους, το ΔΝΤ έθεσε τους στόχους ιδιωτικοποίησης για την Ελλάδα από 12,5 δισεκατομμύρια € σε 50 δισεκατομμύρια €, παρά τη μη ικανοποιητική επίδοση της Ελλάδας στον τομέα αυτό.

Με την αναδιάρθρωση του χρέους που έλαβε χώρα το 2012, το ΔΝΤ υποστήριξε και διευκόλυνε το πρόγραμμα για την πιο δραματική «πιστωτική μετανάστευση από ιδιωτικά σε επίσημα κρατικά χέρια» στην ιστορία του δημόσιου χρέους.

Εν τω μεταξύ, από την ελληνική πλευρά, η αναδιάρθρωση του χρέους ήταν ανεπαρκής για να αποκαταστήσει τη φερεγγυότητα αποφασιστικά, ενώ δημιούργησε έναν μεγάλο κίνδυνο για τους Ευρωπαίους φορολογούμενους.

Έναντι αυτού του δριμύ κατηγορητήριου, η Κριστίν Λαγκάρντ υπερασπίστηκε τις ενέργειες του ΔΝΤ με την αιτιολογία ότι, παρά τις ελλείψεις το πρόγραμμα «επέτρεψε στην Ελλάδα να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης, ένα βασικό στόχο για την Ελλάδα και τα μέλη της ζώνης του ευρώ.

Έτσι, το γεγονός ότι ήταν η κυρίως η ζώνη του ευρώ, και όχι η ίδια η Ελλάδα που ωφελήθηκε από το πρόγραμμα, θα πρέπει να ανοίξει τη συζήτηση τουλάχιστον.

Πράγματι, όπως έχει προτείνει το ίδιο το ΔΝΤ, το βάρος του χρέους σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να πέφτει εξ ολοκλήρου στο μέλος για το οποίο του χορηγείτε το πρόγραμμα, αλλά θα πρέπει να μοιράζετε ευρύτερα. Δυστυχώς, όπως η πρόσφατη συμφωνία για το χρέος, ούτε το ΔΝΤ ούτε η Ευρωζώνη είναι πουθενά κοντά στο να αναλάβει την ευθύνη για τις ζημίες με τις πολιτικές τους που προκάλεσαν στην Ελλάδα.

Αντίθετα, το ΔΝΤ έχει περισσότερα από 2,5 δισεκατομμύρια κέρδη από τα δάνεια προς την Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το θέμα της νομική υπόστασης των δανείων που παρέχονται στη χώρα. Η έκθεση IEO επιβεβαιώνει πολλές από τις διαπιστώσεις της «Επιτροπής Αλήθειας του χρέος» και ως εκ τούτου ενισχύει την υπόθεση σχετικά με την παράνομη και απεχθούς χαρακτήρα του ελληνικού χρέους.

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην έκκληση που έκανε η Επιτροπή για να αποκηρύξει το χρέος που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, καθώς μόνο με την υιοθέτηση αποφασιστικών μέτρων που οδηγούν σε σημαντική ελάφρυνση του χρέους θα επιτρέψει να αρχίσουν οι επιδιορθώσεις στις βαθιές κοινωνικές και οικονομικές ζημίες που προκαλούνται στα 6 χρόνια της κρίσης.

Χρήστος Κατσέας