Γράφει η Βασιλική Μανιάτη

Κατά τη διάρκεια του 2017 παρατηρείται σημαντική μια μεταστροφή στην πολιτική των ΗΠΑ και ειδικότερα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Αυτή η μεταστροφή οφείλεται κυρίως στην αλλαγή ηγεσίας ως αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών της 8^ης Νοεμβρίου 2016, οι οποίες ανέδειξαν τον αμφιλεγόμενο επιχειρηματία Ντόναλντ Τραμπ στο αξίωμα του Προέδρου των ΗΠΑ για την επόμενη τετραετία.

Ο νέος Πρόεδρος ανέλαβε καθήκοντα την 20^η Ιανουαρίου 2017. Λίγες μέρες πριν και συγκεκριμένα την 1^η Ιανουαρίου 2017, ο πρώην μόνιμος αντιπρόσωπος του Ελ Σαλβαδόρ στον ΟΗΕ Joaquín Alexander Maza Martelli ανέλαβε καθήκοντα ως Πρόεδρος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών.¹  Επομένως, ο μήνας Ιανουάριος χαρακτηρίζεται σημαδιακός για τις σχέσεις ΗΠΑ και Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η αλλαγή ηγεσίας θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στις μεταξύ τους σχέσεις.

To Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ιδρύθηκε την 15^η Μαρτίου 2006 με την απόφαση 60/251 από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, σε αντικατάσταση της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αποτελείται από 47 κράτη μέλη, τα οποία επιλέγονται από τη Γενική Συνέλευση.² Το Συμβούλιο έχει διανείμει τις έδρες σε 5 περιφερειακές ομάδες, ώστε να είναι δίκαια κατανεμημένες γεωγραφικά: 13 έδρες για τα κράτη της Αφρικής, 13 έδρες για τα κράτη της Ασίας και του Ειρηνικού, 6 έδρες για τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, 8 έδρες για τα κράτη της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, και 7 έδρες για τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης και άλλα κράτη.³

Το Συμβούλιο δεν έχει άλλες εξουσίες παρά μόνο να επιπλήττει κράτη τα οποία θεωρεί ότι παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα και να διενεργεί έρευνες. Ωστόσο, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διεθνή διπλωματία.⁴

Όταν ιδρύθηκε το Συμβούλιο το 2006, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, George W. Bush αρνήθηκε μια θέση στο Συμβούλιο, εξαιτίας του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για το Ισραήλ. Το 2008, οι ΗΠΑ αποχώρησαν εντελώς από το Συμβούλιο. Ωστόσο υπό την Προεδρία του τέως Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, οι ΗΠΑ μετέβαλαν την θέση τους και εντάχθηκαν εκ νέου στο Συμβούλιο, με την αιτιολογία ότι η αλλαγή μπορούσε να επέλθει εκ των έσω. Βέβαια, ακόμα και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ομπάμα, ο έντονος ανταγωνισμός του Συμβουλίου με το Ισραήλ συνεχίστηκε.⁵

Την 28η Οκτωβρίου 2016, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη στην 36η Σύνοδο εξέλεξε με μυστική ψηφοφορία 14 μέλη. Μεταξύ αυτών ήταν και οι   ΗΠΑ με τριετή θητεία στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.⁶ Καμία χώρα δεν έχει ποτέ αποχωρήσει από το Συμβούλιο, δεδομένου ότι για τη διασφάλιση της θέσης περνά μέσα από εκλογική διαδικασία.⁷

Όμως, στη συνέχεια τα πράγματα άλλαξαν. Ήδη από τον Φεβρουάριο του 2017, η κυβέρνηση Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο αποχώρησης των ΗΠΑ από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε ένδειξη διαμαρτυρίας για  την κραυγαλέα και συνεχή προκατάληψη του Συμβουλίου εναντίον του Ισραήλ.⁸

Ανώτερος βοηθός στον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson δήλωσε στο «Foreign Policy» και άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι η κυβέρνηση Τραμπ απειλεί με αποχώρηση από το Συμβούλιο, το βασικό όργανο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάνοντας εκτενή αναφορά στο Ισραήλ και στη στρεβλή ιδιότητα του ως μέλος του Συμβουλίου.⁹

Στις αρχές Ιουνίου, και η Πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Nikki Haley αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο αποχώρησης των ΗΠΑ από το Συμβούλιο κατά τη διάρκεια της Συνόδου στη Γενεύη. Η όποια απόφαση αναμένεται να ληφθεί μετά το τέλος της Συνόδου.¹⁰

Δυο είναι οι βασικοί λόγοι, οι οποίοι ωθούν τις ΗΠΑ να εξετάζουν ενδεχόμενη αποχώρηση τους από το Συμβούλιο. Ο πρώτος έχει να κάνει με την αρνητική στάση του Συμβουλίου απέναντι στο Ισραήλ, καθώς αποτελεί το μοναδικό μόνιμο θέμα στην ατζέντα των θεμάτων του Συμβουλίου. Το 2007 το Συμβούλιο με ψήφισμά του περιέλαβε το Ισραήλ ως μόνιμο θέμα της ημερήσιας διάταξης. Είναι το περίφημο θέμα 7 της ατζέντας θεμάτων του. Με πληθυσμό 8 εκατ. σε μια παγκόσμια κοινότητα των 7 δισεκατομμυρίων κατοίκων, το Ισραήλ απασχολεί μονίμως το Συμβούλιο, το οποίο έχει υιοθετήσει 68 ψηφίσματα εις βάρος του. Ακόμα και ο Ban Ki Moon εξέφρασε την βαθιά του απογοήτευση για αυτό το γεγονός, δεδομένης της ευρύτητας των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.¹¹

Σύμφωνα με την Haley,  το Συμβούλιο δεν ασκεί αποτελεσματικά το έργο του, δεδομένου ότι έχει καταδικάσει το Ισραήλ περισσότερο από κάθε άλλο κράτος και συνεχίζει να κρατάει στάση σιγής απέναντι στις κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα στα γειτονικά αραβικά κράτη.¹² «Όταν το Συμβούλιο υιοθετεί πάνω άνω των 70 ψηφισμάτων κατά του Ισραήλ, ενός κράτους με σημαντική πρόοδο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και 7 μόνο ψηφίσματα κατά του Ιράν, ενός κράτους με ογκωδέστατο ιστορικό παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γνωρίζεις ότι σίγουρα κάτι πάει στραβά», ανέφερε η Haley.¹³

Η Haley υποστήριξε επίσης ότι είναι κρίσιμη η υιοθέτηση των όσο το δυνατό ισχυρότερων ψηφισμάτων σε ουσιώδεις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Συρία, στη Δημοκρατία του Κογκό, στο Μπελαρούς και στην Ουκρανία και να γίνει ό,τι είναι δυνατό, ώστε να αποτραπούν περαιτέρω παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτές τις χώρες.¹⁴

Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ που κατακρίνουν το Συμβούλιο για τη στάση του απέναντι στο Ισραήλ. Στο παρελθόν και το Ηνωμένο Βασίλειο έχει διατυπώσει την ίδια ακριβώς άποψη: ότι το Συμβούλιο απασχολείται μονομερώς με θέματα που αφορούν το Ισραήλ, ενώ δεν απασχολείται τόσο έντονα με τις κατάφωρες παραβιάσεις και σφαγές που λαμβάνουν χώρα στη Συρία.¹⁵

Ο δεύτερος λόγος αποχώρησης αφορά την ίδια τη σύσταση του Συμβουλίου, καθώς υπάρχουν κράτη, τα οποία αν και μέλη του Συμβουλίου, ωστόσο αναδεικνύονται σε σοβαρούς παραβάτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων.¹⁶ Η Haley υποστήριξε ότι «το να είναι κάποιο κράτος μέλος του Συμβουλίου αποτελεί προνόμιο και δεν θα έπρεπε καμία χώρα παραβάτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αποτελεί μέλος του Συμβουλίου».¹⁷ Aναφέρθηκε στην Κούβα και στη Βενεζουέλα,¹⁸ καθώς και στη Ρωσία.¹⁹ Ωστόσο, δεν έκανε καμία αναφορά στην Αίγυπτο ή στη Σαουδική Αραβία, συμμάχους των ΗΠΑ.²⁰ Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα, επειδή κυβερνήσεις κρατών, όπου λαμβάνουν χώρα σημαντικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προσπαθούν να ενταχθούν στο Συμβούλιο με την ελπίδα ότι θα προστατευτούν και θα αποφύγουν πιθανή κατακραυγή των άλλων κρατών μελών. Συνεπώς, ο τρόπος επιλογής των κρατών μελών του Συμβουλίου δεν θεωρείται ο ενδεδειγμένος καθώς πολλές φορές έχει αμαυρώσει την φήμη του.²¹

Επομένως, η κριτική των ΗΠΑ κατά του Συμβουλίου κάθε άλλο παρά αβάσιμη είναι. Γι’ αυτό εξετάζουν σοβαρά την ενδεχόμενη αποχώρησή τους από το Συμβούλιο. Άλλωστε έχουν δώσει σαφή δείγματα της πρόθεσής τους αυτής με την αποχώρησή τους από την  Οργάνωση του ΟΗΕ για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (UNESCO), την περικοπή της χρηματοδότησης των ΗΠΑ στην Υπηρεσία Ανακούφισης και Εργασιών για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) και την εγκατάλειψη του Συμφώνου για τη Μετανάστευση του ΟΗΕ.²² Ωστόσο, θα ήταν μια κίνηση απερίσκεπτη και ακατάλληλη χρονικά, δεδομένου ότι η 34^η Σύνοδος του Συμβουλίου, που ολοκλήρωσε τις εργασίες της την 24^η Μαρτίου, κρίθηκε ως εξαιρετικά αποτελεσματική τόσο για το Συμβούλιο όσο και για τις ΗΠΑ. Η Σύνοδος αυτή κατέληξε σε πολύ ισχυρά ψηφίσματα – που υιοθετήθηκαν ομόφωνα – σε ζητήματα που οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν ως προτεραιότητες. Επιπλέον, η συμβολή των ΗΠΑ στη διαμόρφωση μερικών από τις σημαντικότερες αποφάσεις για την αντιμετώπιση παραβιάσεων και ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε κρίσιμη σημασία.²³

Τέλος, η ενδεχόμενη αποχώρηση των ΗΠΑ θα βλάψει τόσο την πολιτική του Συμβουλίου όσο και των ΗΠΑ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους εξής λόγους:

• Η ενδεχόμενη αποχώρηση των ΗΠΑ θα είναι δώρο στους δικτάτορες και στους ισχυρούς του πλανήτη. Το Συμβούλιο θεωρεί ότι αποτελεί περισσότερο ευκαιρία παρά απειλή για τις πολλές αυταρχικές κυβερνήσεις που δείχνουν ανυπόμονες να σπεύσουν και να καλύψουν το κενό. Πριν από την ένταξη των ΗΠΑ στο Συμβούλιο και τον διορισμό Πρέσβη το 2010, κράτη όπως η Κίνα, η Κούβα και το Πακιστάν είχαν τον απόλυτο έλεγχο του Συμβουλίου. Από τότε – υπό την Προεδρία του Μπ. Ομπάμα και του Ντ. Τραμπ – οι τεράστιοι διπλωματικοί ελιγμοί των ΗΠΑ έχουν συμβάλει στον έλεγχο των αυταρχικών καθεστώτων. Εάν αποχωρήσουν οι ΗΠΑ, τότε το Συμβούλιο θα αποτελέσει για μια ακόμη φορά το πεδίο δράσης των ισχυρών.²⁴
• Επίσης, η ενδεχόμενη αποχώρηση των ΗΠΑ από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα υπονόμευε το σημαντικό έργο του. Η επιγραμματική αναφορά στη σημαντική δουλειά που επιτελεί το συμβούλιο γίνεται με μια περικομμένη και λειτουργική στρατηγική, η οποία θα αντιμετώπιζε δυσκολίες να συνεχιστεί σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποσύρουν τη συμμετοχή και την υποστήριξή τους. Μερικά παραδείγματα του έργου του, αποτελούν η θέσπιση θέσης Ειδικού Εισηγητή για τα ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ιράν, η ένταξη στην ατζέντα θεμάτων του Συμβουλίου το ζήτημα της βάρβαρης μεταχείρισης του ίδιου του λαού από τον ηγέτη της Β. Κορέας, Kim Jong Un, η δημιουργία επιτροπής για την καταγραφή βιαιοπραγιών που διαπράχθηκαν από το καθεστώς του Σύριου Προέδρου Bashar – al – Assad και το Ισλαμικό καθεστώς, όταν η Ρωσία και η Κίνα με την ψήφο τους μπλόκαραν τις ενέργειες του Συμβουλίου Ασφαλείας στη Συρία, κ.λ.π. Το έργο αυτό είναι σημαντικό, σύμφωνα με τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών σε όλη την υφήλιο, καθώς τους δίνει ελπίδα και νομιμοποίηση στη συνέχιση των προσπαθειών τους. Όπως επίσης δημιουργεί πολιτικό κόστος για τα καταπιεστικά καθεστώτα, τα οποία υποχωρούν όταν το Συμβούλιο τους απειλεί με τις αποφάσεις του.²⁵
• Ακόμα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι δεν υπάρχει όργανο που θα υποκαταστήσει ουσιαστικά το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί ότι θα υπάρξουν αρκετά πολυμερή φόρουμ, με τα οποία οι ΗΠΑ μπορούν να συνεργαστούν για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε περίπτωση αποχώρησής του από το Συμβούλιο, κάτι που επεσήμανε η Haley κατά την ομιλία της τον Ιούνιο του 2017.²⁶
• Το δόγμα των ΗΠΑ «εάν θέλεις να υποστηρίξεις τους φίλους σου, πρέπει να είσαι παρών», αποτελεί ένδειξη ότι οι ΗΠΑ είχε μεγαλύτερη επιτυχία στην υποστήριξη των συμμάχων της όταν συμμετείχε στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Γενεύη, παρά όταν αποχωρούσε από τις συζητήσεις. Ένας λόγος που η ατζέντα θεμάτων του Συμβουλίου περιλαμβάνει ένα μόνιμο θέμα το οποίο αφορά το Ισραήλ είναι ότι οι ΗΠΑ ήταν στο περιθώριο κατά τη διαπραγμάτευση αυτής της ατζέντας το 2006.²⁷
• Η ίδια αξιοπιστία των ΗΠΑ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Οι ΗΠΑ χρειάζονται σε μεγάλο βαθμό το Συμβούλιο να μεταφέρει προς τα έξω τα μηνύματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, πράγμα το οποίο οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κάνουν οι ίδιες αποτελεσματικά. Η προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαρακτηρίζεται από ανομοιομορφία και κατά συνέπεια έχει δράσει υπονομευτικά στην ίδια της τη δυνατότητα για την εκπομπή των κατάλληλων μηνυμάτων. Αυτό φαίνεται από την προσπάθεια του Τίλλερσον την περασμένη άνοιξη για διαχωρισμό των αξιών από τις πολιτικές. ²⁸

Παραμένοντας επομένως στο παιχνίδι, οι ΗΠΑ μπορούν πραγματικά να κάνουν τη διαφορά, καθώς η δυνατότητα που διαθέτουν για τον επηρεασμό αποφάσεων υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική και μπορούν να αναδειχθούν ηγετική δύναμη στην υποστήριξη τους . Συνεπώς, οι ΗΠΑ θα πρέπει να εστιάσουν στο πως θα βελτιωθεί η κατάσταση στο Συμβούλιο και όχι να αποχωρήσουν από αυτό. Άλλωστε το αν θα αποχωρήσουν οι ΗΠΑ ή όχι είναι κάτι που θα φανεί σύντομα και ειδικότερα στην επόμενη Σύνοδο του Συμβουλίου (26 Φεβρουαρίου – 23 Μαρτίου), καθώς μέχρι τότε οι πιέσεις του Κογκρέσου θα είναι εντονότερες στην Haley προκειμένου να δείξει ότι το Συμβούλιο έλαβε υπόψη τις απαιτήσεις των ΗΠΑ, ειδικότερα μετά την αναστάτωση που έχει προκαλέσει ο Ντ. Τραμπ στη Μέση Ανατολή.²⁹

Βασιλική Μανιάτη

Παραπομπές:

1. http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20989&LangID=E
2. http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/AboutCouncil.aspx
3. http://www.un.org/press/en/2016/ga11848.doc.htm
4. http://www.businessinsider.com/the-us-may-leave-the-un-human-rights-council-over-a-perceived-anti-Israel-bias
5. https://www.breakingisraelnews.com/84217/trump-may-break-un-human-rights-council-anti-israel-bias-report
6. http://www.un.org/press/en/2016/ga11848.doc.htm
7. https://www.hrw.org/news/2017/03/15/us-trump-strong-arms-rights-body
8. https://www.breakingisraelnews.com/84217/trump-may-break-un-human-rights-council-anti-israel-bias-report/#eJEvSMg5pd3TxUWc.97
9. https://www.hrw.org/news/2017/03/15/us-trump-strong-arms-rights-body
10. http://www.businessinsider.com/the-us-may-leave-the-un-human-rights-council-over-a-perceived-anti-Israel-bias
11. https://www.gov.uk/government/world-location-news/human-rights-council-34-uk-explanation-of-voting-on-the-resolution-regarding-Israel-and-the-occupied-Palestinian-territories
12. https://www.breakingisraelnews.com/84217/trump-may-break-un-human-rights-council-anti-israel-bias-report
13. https://www.breakingisraelnews.com/84217/trump-may-break-un-human-rights-council-anti-israel-bias-report
14. https://usun.state.gov/highlights/7827
15. https://www.gov.uk/government/world-location-news/human-rights-council-34-uk-explanation-of-voting-on-the-resolution-regarding-Israel-and-the-occupied-Palestinian-territories
16. https://www.hrw.org/news/2017/06/05/nikki-haley-should-help-fix-un-human-rights-council-not-abandon-it
17. https://www.ft.com/content/cfb0142e-4a05-11e7-919a01e14ce4af89b?mhq5j=e2
18. http://www.businessinsider.com/the-us-may-leave-the-un-human-rights-council-over-a-perceived-anti-Israel-bias
19. https://www.ft.com/content/cfb0142e-4a05-11e7-919a01e14ce4af89b?mhq5j=e2
20. http://www.businessinsider.com/the-us-may-leave-the-un-human-rights-council-over-a-perceived-anti-Israel-bias
21. https//:www.hrw.org/news/2017/06/05/nikki-haley-should-help-fix-un-human-rights-council-not-abandon-it
22. http://foreignpolicy.com/2018/01/29/on-the-u-n-human-rights-council-quitters-are-losers
23. https://www.hrw.org/news/2017/03/29/wrong-time-us-leave-un-human-rights-council
24. http://foreignpolicy.com/2018/01/29/on-the-u-n-human-rights-council-quitters-are-losers
25. ,26., 27. & 28 http://foreignpolicy.com/2018/01/29/on-the-u-n-human-rights-council-quitters-are-losers

• 29. http://www.passblue.com/2017/12/17/trumps-move-on-jerusalem-risks-more-global-repercussions