11η Σεπτεμβρίου 2001: Μια τραγική επέτειος για τον αμερικανικό λαό

By Χρήστος Κατσέας on 26 Σεπτεμβρίου 2018 • ( Σχολιάστε )

Γράφει η Βίκυ Μανιάτη

Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 αποτελεί μια ημερομηνία που παραμένει βαθιά χαραγμένη στη μνήμη των Αμερικανών πολιτών, καθώς είναι συνδεδεμένη με μια από τις μεγαλύτερες τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ, η οποία επέφερε σημαντικό πλήγμα στο γόητρο και στην εικόνα της Αμερικής σε εσωτερικό και σε διεθνές επίπεδο. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις δεν αποτελούν κάτι πρωτόγνωρο για τις ΗΠΑ. Πολλές φορές πριν από την 11η Σεπτεμβρίου οι ΗΠΑ αποτελούσαν έναν από τους κυριότερους στόχους διεθνούς τρομοκρατίας, δεδομένου ότι είναι ένας εκ των κυριότερων οικονομικών και πολιτικών ηγετών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αιτιολογία αυτού του γεγονότος εδράζεται στην ισχυρή πολιτική επιρροή των ΗΠΑ και στα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα που εκτείνονται σε όλο τον πλανήτη και που δεν αντιμετωπίζονται με θετικό βλέμμα από αρκετά κράτη, καθώς υπάρχουν σημαντικές πολιτιστικές διαφορές και οικονομικοί λόγοι. Κατά συνέπεια, η χρήση της διεθνούς τρομοκρατίας αποτελεί ένα εξαιρετικά ισχυρό πολιτικό εργαλείο.1

Πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στη Νέα Υόρκη, οι ΗΠΑ είχαν αντιμετωπίσει τρεις μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις – τη βομβιστική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου το 1993, τη βομβιστική επίθεση στην πόλη της Οκλαχόμα το 1995 και την έκρηξη βόμβας στην Ατλάντα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων το 1996. Η απήχηση αυτών των επιθέσεων υπήρξε τόσο καταλυτική, ώστε η αμερικανική κυβέρνηση άρχισε να συνειδητοποιεί τη σοβαρότητα μιας τέτοιας απειλής σε εθνικό επίπεδο. Το αποτέλεσμα ήταν να θεσπιστεί η Πράξη θανατικής Ποινής του 1996, που υιοθετήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση το 1996 ως μέτρο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.2

Τι συνέβη όμως την 11η Σεπτεμβρίου 2001? 19 τρομοκράτες σε μια αποστολή αυτοκτονίας κατέλαβαν τον έλεγχο 4 επιβατικών αεροσκαφών και τα χρησιμοποίησαν ως βόμβες σε ορισμένους στόχους στις ΗΠΑ. Δυο εκ των αεροσκαφών χρησιμοποιήθηκαν σε επίθεση στους «Δίδυμους Πύργους» του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη, συντελώντας στην πλήρη καταστροφή τους. Άλλο αεροσκάφος συνετρίβη στο Πεντάγωνο, στο επιτελείο του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας. Το τέταρτο αεροπλάνο συνετρίβη κοντά στο Πίτσμπουργκ, χωρίς να πλήξει κάποιο συγκεκριμένο στόχο (γεγονός που πιθανόν να οφείλεται στην αντίσταση που προέβαλαν μέλη του πληρώματος και επιβάτες).3 Σύμφωνα με έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για Τρομοκρατικές Επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ, οι επιθέσεις ήταν καλά οργανωμένες και το κόστος αυτών για την Αλ Κάιντα ανήλθε περίπου στο μισό δισ.δολάρια.4

Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας ήταν άμεση. Την επόμενη μέρα από τις επιθέσεις, το Συμβούλιο Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε το ψήφισμα 1368/2001 και στη συνέχεια το ψήφισμα 1373/2001, καταδικάζοντας αυτή την φρικτή τρομοκρατική ενέργεια, για την οποία την ευθύνη ανέλαβε η διεθνής τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα. Τότε έγινε προφανές ότι προκειμένου να υπάρξει συμμετρική αντίδραση σε τέτοιες νέες προκλήσεις, τα υφιστάμενα πλαίσια της διεθνούς νομοθεσίας έπρεπε να επεκταθούν, καθότι έως την 11η Σεπτεμβρίου, η νόμιμη χρήση βίας ήταν δυνατή σε δυο περιπτώσεις – σε περίπτωση αυτοάμυνας όπως προβλέπεται στο άρθρο 51 του Χάρτη Ηνωμένων Εθνών και κατόπιν συμφωνίας από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Μέτρα τα οποία αποδείχθηκαν όχι αρκετά δυναμικά και επαρκή για την αποτελεσματική αντιμετώπιση απειλών, όπως η διεθνής τρομοκρατία.5

Ο απολογισμός αυτής της τραγωδίας υπήρξε εξαιρετικά επώδυνος, καθώς είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών, συμπεριλαμβανομένων των αεροπειρατών και τον τραυματισμό χιλιάδων άλλων πολιτών.6 Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση το Σεπτέμβριο 2002, ο ακριβής αριθμός των νεκρών στις επιθέσεις ανήλθε στους 2819.7 Όπως αναφέρει η Εθνική Επιτροπή, η απώλεια των ανθρώπινων ζωών την 11η Σεπτεμβρίου ξεπέρασε εκείνη στο Περλ Χάρμπορ το Δεκέμβριο 1941.8 Πέρα όμως από την απώλεια ανθρώπινων ζωών, οι επιθέσεις αυτές επέφεραν τεράστιες καταστροφές σε υποδομές, όπου το κόστος αποκατάστασης αυτών υπολογιζόμενο μόνο στη Νέα Υόρκη και στην Ουάσινγκτον εκτιμάται στο ποσό των 100 δισ. δολαρίων περίπου. Και το συνολικό οικονομικό κόστος στην παγκόσμια οικονομία έχει αποτιμηθεί περίπου στα 2 τρισ. δολ.9

Οι επιθέσεις όμως αυτές δεν ήταν τυχαία σχεδιασμένες από την Αλ Κάιντα. Απώτερος σκοπός της ήταν να σύρει άμεσα την Αμερική στον αιματηρό πόλεμο του Αφγανιστάν και έμμεσα στον πόλεμο στο Ιράκ. Το Πανεπιστήμιο Brown υπολόγισε ότι το κόστος αυτών δυο πολέμων στοίχισε στην αμερικανική οικονομία 4 τρις. δολ. Επομένως, η 11η Σεπτεμβρίου ήταν όχι μόνο τραυματική αλλά στοίχισε και ακριβά στην Αμερική.10

Αναμφίβολα λοιπόν η τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου αποτελεί κομβικό ορόσημο στην αμερικανική ιστορία και στην παγκόσμια ιστορία, εξαιτίας του αντίκτυπου που είχαν.11 Και αυτό έχει άμεση σχέση με τη μεταστροφή των ΗΠΑ στον τομέα της εθνικής ασφάλειας αλλά και στην εξωτερική πολιτική που μέχρι πρότινος ακολουθούσαν.

Ξεκινώντας από τον τομέα της ασφάλειας, οι ΗΠΑ προχώρησαν στην αναμόρφωση του εθνικού συστήματος ασφάλειας. Νέες υπηρεσίες ιδρύθηκαν, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και το Εθνικό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας.12 Αρχικά, το Υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας διέθετε προϋπολογισμό της τάξεως των 19,5 δισ. δολ. Για το 2017, ο προϋπολογισμός αυξήθηκε στα 41,3 δισ. δολ. Το ποσό των χρημάτων που δαπανούν οι ΗΠΑ για την εσωτερική ασφάλεια είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό. Σύμφωνα με εκτίμηση του Ινστιτούτου Οικονομικών και Ειρήνης, κατά το χρονικό διάστημα 2001 – 2014 οι δαπάνες για την εσωτερική ασφάλεια ανήλθαν στο ποσό των 1,3 τρισ. δολ.13

Ολόκληρη η υπηρεσία πληροφοριών αναδιοργανώθηκε και δημιουργήθηκε μια νέα θέση, αυτή του διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία θεσπίστηκε λόγω της έλλειψης συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών που υπήρξε κατά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Επίσης, ενθάρρυναν την Αμερική στην χρήση βασανιστηρίων και μυστικών φυλακών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Οι Φυλακές του Γκουαντάναμο και του Αμπού Γκράιμπ αποτελούν κληρονομιά της 11ης Σεπτεμβρίου και θα αμαυρώνουν πάντα την εικόνα της Αμερικής14.

Εκείνο που πρέπει να επισημάνουμε είναι οι εμφανείς αλλαγές στην καθημερινή ζωή των πολιτών ειδικότερα στις μετακινήσεις τους με αεροπλάνα και στα αεροδρόμια. Πλέον τα αεροδρόμια απαιτούν την προσέλευση των επιβατών δυο ώρες νωρίτερα από την αναχώρησή τους. Ανθεκτικές πόρτες στα πιλοτήρια έχουν τοποθετηθεί σε κάθε επιβατικό αεροσκάφος στην χώρα και χιλιάδες συνοδοί ασφαλείας καθημερινά ταξιδεύουν και περιπολούν για την αποτροπή τυχόν περαιτέρω τρομοκρατικών ενεργειών. Οι περιορισμοί που έχουν επιβληθεί στους ταξιδιώτες είναι μαζικοί και πολύ περιοριστικοί, καθώς απαγορεύεται η μεταφορά υγρών ή ειδών προσωπικής υγιεινής που υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο μέγεθος, καθώς και τροφίμων, σνακς και αναψυκτικών. Επίσης, οι επιβάτες υποχρεούνται κατά την διάρκεια ελέγχου να αφαιρούν τα παπούτσια τους και τις ζώνες τους, να αδειάζουν τις τσέπες και να βγάζουν τα μπουφάν. Στην πλειοψηφία των δημοσίων ή κυβερνητικών κτιρίων απαιτείται πλέον πιο ενισχυμένη ασφάλεια.15

Σημαντικές αλλαγές παρατηρούνται ακόμα στον τομέα της μετανάστευσης, όπου κατά τη διακυβέρνηση Ομπάμα, ο αριθμός των απελάσεων μεταναστών έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ και άγγιξε τους 400.000 ετησίως. Το πρόγραμμα Secure Communities, το οποίο θεσπίστηκε το 2008 και τελείωσε επίσημα το 2014, επέτρεπε στα τοπικά όργανα επιβολής νόμου να προβούν σε έλεγχο της κατάστασης του κάθε μετανάστη που φιλοξενείτο είτε σε τοπική φυλακή είτε σε φυλακή κομητείας – ακόμα και δεν είχε καταδικαστεί με τελική απόφαση για κάποιο έγκλημα. Το πρόγραμμα αυτό συνέβαλε στον εντοπισμό αρκετών μεταναστών που δεν έφεραν σχετικά έγγραφα, και οι οποίοι εισήλθαν στη διαδικασία απέλασης. Τέλος, η εποπτεία ενισχύθηκε, αρχικά σε ένα εκτεταμένο και παράνομο δίκτυο τηλεφώνων και διαδικτύου.16

Αναφορικά με την εξωτερική πολιτική, εννέα ημέρες αργότερα την 20η Σεπτεμβρίου, σε μια ομιλία του ενώπιον μιας κοινής συνεδρίασης του Κογκρέσου, ο Πρόεδρος Τζωρτζ Μπους ανακοίνωσε την αλλαγή κατεύθυνσης στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Στο επίκεντρο της ομιλίας του βρισκόταν η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η ομιλία αυτή του Μπους έμεινε στην μνήμη αρκετών ίσως για αυτή του την παρατήρηση «Θα καταδιώξουμε τα κράτη που παρέχουν βοήθεια ή υποθάλπουν τρομοκράτες. Κάθε έθνος σε κάθε περιφέρεια τώρα πρέπει να λάβει μια απόφαση: Είτε τάσσεστε με το μέρος μας είτε τάσσεστε με τους τρομοκράτες.»17

Η αμεσότερη και πιο αξιοσημείωτη αλλαγή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική ήταν η έμφαση στην προληπτική δράση. Αυτό είναι γνωστό ως το «Δόγμα Μπους», του οποίου τα αποτελέσματα έγιναν εμφανή με τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας το 2002 και με την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το Μάρτιο 2003.18

Επίσης, παρατηρείται μεταστροφή στον τομέα ανθρωπιστικής βοήθειας από την 11/9, όπου οι Μ.Κ.Ο. (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) εργαζόμενες στα πλαίσια του USAID (Αμερικανικός Οργανισμός για την Διεθνή Ανάπτυξη, ανήκων στο State Department), παρείχαν ανθρωπιστική βοήθεια σε παγκόσμια επίπεδο, ανεξαρτήτως της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πλέον, οι Μ.Κ.Ο. υπόκεινται σε ασφυκτικότερο ομοσπονδιακό έλεγχο, με σκοπό να διασφαλίζεται η συμμόρφωσή τους με την πολιτική των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας. Αυτό έχει ως συνέπεια τη σύνδεση των Μ.Κ.Π. με την αμερικανική κυβερνητική πολιτική από τη μια και από την άλλη να μην είναι σε θέση να προσεγγίσουν ευαίσθητες και επικίνδυνες τοποθεσίες.19

Συμπεράσματα

Η 11η Σεπτεμβρίου αποτελεί μια μελανή σελίδα στην ιστορία των ΗΠΑ, δεδομένου ότι πλήρωσε ένα εξαιρετικά μεγάλο τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και οι επιπτώσεις των επιθέσεων έγιναν αισθητές σε όλους τους τομείς με κυριότερους την οικονομία, την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική. Το κυριότερο για τις ΗΠΑ είναι ότι επέφερε ένα βαρύτατο πλήγμα στο γόητρο και στην εικόνα της ότι ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή όσο σοβαρή και να ήταν. Μολονότι, η αμερικανική ήπειρος είχε γίνει στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων προ της 11ης Σεπτεμβρίου και μολονότι ότι υπήρχαν αρκετές ενδείξεις κατά την πορεία των χρόνων, οι επιθέσεις εκείνης της ημέρας την έπιασαν απροετοίμαστη. Το αποτέλεσμα ήταν να ακολουθήσουν οι αμερικανικές κυβερνήσεις αυστηρότατα μέτρα ασφάλειας, με συνέπεια να παρατηρούνται σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, οι σοβαροί περιορισμοί και οι αλλαγές στην εξωτερική πολιτική οδήγησαν στον απομονωτισμό των ΗΠΑ, κάτι που είναι εμφανές ακόμα και τώρα με την κυβέρνηση Τραμπ. Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν ένα τέτοιο χτύπημα μπορεί να ξανασυμβεί. Και η απάντηση είναι καταφατική, δεδομένου ότι τα δίκτυα διεθνούς τρομοκρατίας είναι αρκετά εκτεταμένα. Το ζητούμενο για τις ΗΠΑ είναι εάν διδάχθηκαν από τα γεγονότα εκείνης της ημέρας αρκετά ώστε να μην ξαναπιαστούν απροετοίμαστες και βιώσει η ανθρωπότητα ξανά τέτοια γεγονότα.

Παραπομπές

1.,2,3. https://www.modul.ac.at/uploads/files/Theses/Bachelor/BYSYUK_Impact_of_9_11_on_US_and_International_Tourism_Development.pdf