Γράφει η Βασιλική Μανιάτη

Το 2020 όχι άδικα αποτελεί την χρονιά που έχει την τιμητική της η Κροατία, καθώς ήδη εδώ και λίγες μέρες βρίσκεται για πρώτη φορά στο τιμόνι της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης και για τους επόμενους έξι μήνες θα προσπαθήσει να εναρμονίσει την προώθηση των κροατικών συμφερόντων με την υλοποίηση των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων. Παράλληλα, την 5η Ιανουαρίου επίκειται η διεξαγωγή του β’ γύρου των προεδρικών εκλογών, δεδομένου ότι κανένας εκ των υποψηφίων για την Προεδρία δεν κατάφερε να συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσοστό ψήφων για την ανάδειξή του (50%+1).

Στις εκλογές της 5ης Ιανουαρίου, ο πρώην Πρωθυπουργός Zoran Milanovic που ήρθε πρώτος στην εκλογική αναμέτρησης της 22ας Δεκεμβρίου με 29,55% θα αντιμετωπίσει την απερχόμενη Πρόεδρο Kolinda Grabar Kitarovic, ανεξάρτητη υποψήφια που ανήλθε στην δεύτερη θέση με 26.65% των ψήφων.¹

Οι προεδρικές εκλογές στην Κροατία λαμβάνουν χώρα ανά πενταετία. Προβλέπεται δυνατότητα ανανέωσης της προεδρικής θητείας για μια επιπλέον πενταετία. Η ίδια η προεδρία είναι σε μεγάλο βαθμό εθιμοτυπική θέση, καθώς στο κροατικό κοινοβουλευτικό σύστημα ο Πρωθυπουργός είναι η πιο σημαντική μορφή στο συνταγματικό καθεστώς της χώρας.² Η συνταγματική αναθεώρηση της 28ης Φεβρουαρίου 2001 ενίσχυσε τις εξουσίες της κροατικής Βουλής, μειώνοντας σημαντικά τις προεδρικές εξουσίες.³ Το κροατικό κοινοβούλιο έχει τετραετή θητεία και απαρτίζεται από 151 μέλη που εκπροσωπούν 20 διαφορετικά κόμματα που συνδυάζουν δυνάμεις σε ποικίλους συνασπισμούς και κοινοβουλευτικές φατρίες.⁴ 140 βουλευτές εκλέγονται σε πολυεδρικές περιφέρειες, 8 βουλευτές εκλέγονται από τις μειονότητες και 3 εκλέγονται από την κροατική διασπορά.⁵     

Ο Πρόεδρος είναι ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και αυτός εκπροσωπεί την χώρα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.⁶  Διορίζει τον Πρωθυπουργό και τα μέλη της κυβέρνησης. Έχει δικαίωμα ελέγχου σε ζητήματα της διπλωματίας και μαζί με την κυβέρνηση εμπλέκεται στην ανάπτυξη και υλοποίηση της εξωτερικής πολιτικής. Τέλος, μπορεί να διαλύσει τη Βουλή και να υποβάλλει ένα νομοσχέδιο ή μια ενδεχόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος σε δημοψήφισμα.⁷ 

H εκλογική νίκη του Milanovic στον πρώτο γύρο δεν είχε καμία σχέση με την ευρεία λαϊκή στήριξη, δεδομένου ότι ο κροατικός πληθυσμός για μεγάλο χρονικό διάστημα απέρριπτε τα καθεστώτα κόμματα, στα οποία καταλόγιζε ευθύνες για την κοινωνική και την πολιτική καταστροφή της χώρας. Ο ίδιος για την περίοδο 2011 – 2016 ηγήθηκε μιας κοινωνικής δημοκρατικής κυβέρνησης, η οποία πιστώνεται την είσοδο και ένταξη της Κροατίας στην Ε.Ε. το 2013. Ωστόσο, η εκλογική του ήττα το 2016 οφείλεται στη λήψη σκληρών μέτρων κατά των προσφύγων, όπου ο Milanovic κατέφυγε στο κλείσιμο των συνόρων και την απέλαση αυτών στην Ουγγαρία, όπου γνώριζε ότι η ακροδεξιά κυβέρνηση του Orban είχε στήσει στρατόπεδα συγκέντρωσης στην περιοχή των συνόρων. Η ήττα της Kitarovic στον α΄γύρο των εκλογών οφείλεται στην υλοποίηση αντι-κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η ψήφιση μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, η αυστηροποίηση της εργατικής νομοθεσίας και η υλοποίηση επιπρόσθετων περικοπών κοινωνικών παροχών και πρόσφατα η επίθεση της κροατικής κυβέρνησης σε συνεργασία με τα δικαστήρια στα βασικά δημοκρατικά δικαιώματα των εργατών, όπως για παράδειγμα η απαγόρευση της απεργίας των εργατών στους δρόμους ή η απαγόρευση της απεργίας στην αεροπορική εταιρεία Croatia Airlines.⁸ 

Ανεξάρτητα από το ποιος από τους δυο υποψηφίους αναδειχθεί νικητής στις εκλογές αυτές, οι εκλογές παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για την Ε.Ε, καθώς η Κροατία θα διαχειριστεί την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης για τους επόμενους έξι μήνες, λαμβάνοντας τη σκυτάλη από την απελθούσα Φινλαδία. Οι προτεραιότητες της κροατικής προεδρίας εντοπίζονται σε 4 τομείς: α) στην εξέλιξη της Ευρώπης, β) στη διασύνδεση της Ευρώπης, γ) στην παροχή ευρωπαϊκής προστασίας και δ) στην άσκηση επιρροής της Ε.Ε. Θα λάβει ακόμη υπόψη της τις προτεραιότητες που ετέθησαν στη Στρατηγική Ατζέντα 2019-2024, όπως συμφωνήθηκαν από τα κράτη μέλη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την 20η Ιουνίου 2019. Σε αυτές συγκαταλέγονται η προστασία των ελευθεριών των πολιτών, η ανάπτυξη μιας ισχυρής και δυναμικής οικονομικής βάσης, η οικοδόμηση μιας κλιματολογικά ουδέτερης, πράσινης, δίκαιης και κοινωνικής Ευρώπης αλλά και η προώθηση των ευρωπαϊκών συμφερόντων και αξιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι προκλήσεις για την Κροατική Προεδρία είναι αρκετές με προεξάρχουσα το Brexit και το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2021-2027), μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.⁹   

Όμως, ενδιαφέρον για τις επικείμενες προεδρικές εκλογές στην Κροατία έχουν και οι ΗΠΑ. Και αυτό, γιατί όπως δηλώνουν κατά καιρούς αξιωματούχοι και των δυο πλευρών, τα κροατικά συμφέροντα και οι αμερικανικές προτεραιότητες συνδέονται στενά και οι σχέσεις τους στηρίζονται στα κοινά σημεία όπου συγκλίνουν, όπως ασφάλεια, οικονομική ανάπτυξη και περιφερειακή συνεργασία.¹⁰ Ειδικότερα, μετά την αναγνώριση – από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα – της Κροατίας ως ανεξάρτητο κράτος το 1991, οι ΗΠΑ προέβησαν και αυτές στην αναγνώριση της Κροατίας ως ανεξάρτητο κράτος την 7η Απριλίου 1992. Μολονότι για την τότε κυβέρνηση του Bush, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Κροατίας δεν ήταν στρατηγικής σημασίας, η κυβέρνηση Κλίντον επεδίωξε έναν πιο ενεργό ρόλο των ΗΠΑ στην διευθέτηση των συγκρούσεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, προκειμένου να αποτρέψει την εξάπλωση αυτών των προβλημάτω στη Νότια Ευρώπη. Το 1994, ύστερα από τον βομβαρδισμό των Σέρβων στην αγορά Markale στο Σεράγεβο και τον μεγάλο αριθμό θυμάτων, άνοιξε η πόρτα για την ανάπτυξη στρατηγικής συνεργασίας ΗΠΑ – Κροατίας. Οι σχέσεις των δυο πλευρών πέρασαν από διάφορες φάσεις, αλλά έχουν εξομαλυνθεί. Το 2017, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ κατά τη Σύνοδο για την Three Seas Initiative εξέφρασε την αμερικανική υποστήριξη στην πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας βιώσιμης και προσβάσιμης ενεργειακής αγοράς, που μπορεί να επιφέρει στους κατοίκους της περιοχής ευημερία. Ωστόσο, καθώς η Κροατία ανήκει στις χώρες που δαπανά λιγότερο του 2% του ΑΕΠ για την άμυνα, συχνά αποτελεί αντικείμενο κριτικής του Τραμπ. Oι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για την Κροατία για έναν ακόμη λόγο. Και αυτός είναι ότι επιδιώκουν τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής στην Ε.Ε.¹¹ Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η Κροατία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ παγκοσμίως με τις εμπορικές τους συναλλαγές να ανέρχονται στα 1.1 δισ. δολ. τους πρώτους δέκα μήνες του 2019 και το εμπορικό πλεόνασμα ΗΠΑ – Κροατίας ανήλθε στα 7.56 εκατ. δολ.¹² 

Τούτων δοθέντων, σίγουρα οι επικείμενες προεδρικές στην Κροατία παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινότητα. Ανεξαρτήτως της εκλογικής έκβασης, αυτές οι εκλογές θα εξακολουθήσουν να απασχολούν για αρκετό καιρό όχι μόνο εξαιτίας της εξάμηνης Κροατικής Προεδρίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης αλλά και λόγω του πολιτικού στίγματος που θα προσδώσουν ενόψει των βουλευτικών εκλογών στο τέλος του 2020. 

Πηγές 

1.Fondation Robert Schuman, Presidential Election in Croatia, European Elections Monitor, Corinne Deloy, «Former Social Democrat Prime Minister Zoran Milanovic and outgoing President of the Republic Kolinda Grabar Kitarovic will face each other in the second round of the presidential elections in Croatia on 5th January, 22nd December 2019 

2.https://europeelects.eu/2019/12/17/croatian-presidential-election-three-candidates-down-to-the-wire/

3.Fondation Robert Schuman, Presidential Election in Croatia, European Elections Monitor, Corinne Deloy, «Outgoing President Kolinda Grabar Kitarovic stands for re-election in Croatia, 22nd December 2019

4.GONG, Online Disinformation risk assessment – Presidential Elections in Croatia 2019-2020

5.https://epthinktank.eu/2019/12/20/priority-dossiers-under-the-croatian-eu-council-presidency/

6.https://europeelects.eu/2019/12/17/croatian-presidential-election-three-candidates-down-to-the-wire/

7.Fondation Robert Schuman, Presidential Election in Croatia, European Elections Monitor, Corinne Deloy, «Outgoing President Kolinda Grabar Kitarovic stands for re-election in Croatia, 22nd December 2019 

8.https://www.wsws.org/en/articles/2019/12/28/croa-d28.html 

9.https://epthinktank.eu/2019/12/20/priority-dossiers-under-the-croatian-eu-council-presidency/

10.https://www.total-croatia-news.com/politics/32256-croatia-usa 

11.Robert Banc and Drazen Smiljanic, «Relations between the United and Croatia: Development and future perspectives, October 2018 

12.https://www.ustradenumbers.com/country/croatia/