Γράφει ο Χρήστος Κατσέας

Στις 19 Μαρτίου, το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας ανακοίνωσε το θάνατο δύο Τούρκων στρατιωτών από τα χέρια «ριζοσπαστικών στοιχείων» στο Ιντλίμπ της βορειοδυτικής Συρίας. Οι άνδρες σκοτώθηκαν σε μια ζώνη αποκλιμάκωσης που η Τουρκία και η Ρωσία οριοθέτησαν για πρώτη φορά το 2018 και επιβεβαίωσαν με μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στις 5 Μαρτίου. Η Hurras al-Din, τζιχαντιστική οργάνωση (οργάνωση φυλάκων της θρησκείας) που σχετίζεται με την Αλ Κάιντα, ενδέχεται να ήταν υπεύθυνη, αν και η οργάνωση δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την επίθεση. Οι δολοφονίες αναδεικνύουν τις προκλήσεις και τα προβλήματα της Άγκυρας, καθώς η συμφωνία με τη Μόσχα αναγκάζει την Τουρκική κυβέρνηση είτε να συνεργαστεί, για να αντιμετωπίσει τα περιστατικά, είτε να προσεγγίσει τα καταλύματα με τους τζιχαντιστές που σχετίζονται με την Αλ Κάιντα, και οι οποίοι ζουν και επιχειρούν στο Ιντλίμπ.

Η ενέδρα είχε στόχο Τούρκους στρατιώτες που περιπολούσαν στον αυτοκινητόδρομο Μ-4, σημαντικό αυτοκινητόδρομο ο οποίος εκτείνεται από ανατολικά προς δυτικά μέσω του Ιντλίμπ. Έλαβε χώρα βορειοδυτικά της πόλης Μαχάμμπελ. Δημοσιογράφος του φιλοσυριακού καθεστώτος ισχυρίστηκε επίσης σε tweet του ότι η οργάνωση Hurras al-Din ήταν υπεύθυνη για την επίθεση, αν και η οργάνωση απέρριψε την εμπλοκή της. Το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας απέφυγε να κατονομάσει την υπαίτια ομάδα, ωστόσο ισχυρίστηκε ότι οι δυνάμεις του «ανταπέδωσαν αναλογικά».

Οι προσπάθειες της Άγκυρας να υλοποιήσει κοινές περιπολίες με τη Ρωσία κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου Μ-4 προκύπτουν από την ασταθή συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, του Τούρκου Πρόεδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ρώσου Πρόεδρου Βλαντιμίρ Πούτιν οι οποίοι μεσολάβησαν στις 5 Μαρτίου. Από τότε που ξεκίνησαν οι κοινές περιπολίες στις 15 Μαρτίου, έχουν συναντηθεί με σημαντικές αντιδράσεις. Την πρώτη ημέρα των κοινών περιπολιών, πολίτες και αρκετές τζιχαντιστικές ομάδες, όπως η Ansar al-Islam, μπλόκαραν την πορεία των τουρκικών δυνάμεων που περιπολούσαν κατά μήκος του αυτοκινητοδρόμου. Η εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός θα συνεχίσει να παρουσιάζει νέες προκλήσεις για την Τουρκία, καθώς ο Ερντογάν πρέπει τώρα να υποχρεώσει τις διάφορες τζιχαντιστικές φατρίες του Ιντλίμπ να αποδεχθούν τουλάχιστον σιωπηρά τον αυξημένο ρόλο της Τουρκίας ως κυρίαρχου προστάτη των ανταρτών στο Ιντλίμπ.

Μία από αυτές τις ομάδες τζιχαντιστών, η Hurras al-Din, ή «φύλακες της θρησκείας», σχηματίστηκε όταν αρκετές φατρίες συγχωνεύθηκαν τον Φεβρουάριο του 2018 ως διαμαρτυρία στην απόφαση της Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) να «αποσυνδέσει δημοσίως» την Αλ Κάιντα. Η HTS είναι η πιο ισχυρή επαναστατική φατρία στο Ιντλίμπ και η ηγεσία της αποφάσισε να φιλοξενήσει τις τουρκικές δυνάμεις. Η απόφαση αυτή οδήγησε σε αντιπαράθεση στους κύκλους των τζιχαντιστών, με την ανώτερη ηγεσία της Αλ-Κάιντα να προειδοποιεί ότι ο Ερντογάν δεν είναι αξιόπιστος. Αρκετοί βετεράνοι της Αλ-Κάιντα σχημάτισαν την Hurras al-Din ως επαναστατική δύναμη που είναι ρητά πιστή στον ηγέτη εμίρη της Αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουαχίρι.

Αν και η σχέση μεταξύ Hurras al-Din και HTS ήταν θυελλώδης, συχνά δείχνουν ζήλο να επιλύουν τις διαφωνίες και να καθιερώνουν κοινές επιτροπές επίλυσης συγκρούσεων. Επιπλέον, και οι δύο ομάδες συνεχίζουν να συνεργάζονται σε στρατιωτικά θέματα, όπως καταδεικνύεται από τη δημιουργία της αίθουσας κοινών επιχειρήσεων «Υποκίνηση των Πιστών» τον Οκτώβριο του 2018. Αυτή η αίθουσα επιχειρήσεων ιδρύθηκε από την Hurras al-Din και άλλες ομάδες που συνδέονται με την Αλ Κάιντα, οι οποίες πολεμούν μαζί με το HTS ενάντια στους κοινούς εχθρούς τους.

Η ένταση σε τζιχαντιστικές ομάδες όπως η Ansar al-Islam και η Hurras al-Din ενδέχεται να αποτελέσει διπλή πρόκληση υπονομεύοντας την ικανότητα της Άγκυρας να ενώσει ένα «αδιαίρετο» ριζοσπαστικό μέτωπο, ενώ ταυτόχρονα θα αποθαρρύνει την ικανότητα του Ερντογάν να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν σχετικά με το Ιντλίμπ.

Από τότε που οι υποστηριζόμενες από τη Ρωσία και το Ιράν δυνάμεις του καθεστώτος υπέρ του Άσαντ ξεκίνησαν τη δεύτερη φάση της «Επιχείρησης Αυγή του Ιντλίμπ» στις 19 Δεκεμβρίου, επιδιώκοντας να καταλάβουν τα εδάφη του Ιντλίμπ, η Τουρκία έχει εντείνει τη δέσμευσή της με την HTS. Τους τελευταίους δυο μήνες, έχουν υπάρξει αναφερόμενες διαβουλεύσεις μεταξύ της HTS και των ομάδων που υποστηρίζονται από την Τουρκία, στο πλαίσιο των προσπαθειών της Άγκυρας να πιέσει την HTS να υιοθετήσει μια πιο μετριοπαθή στάση με αντάλλαγμα τη στήριξη της Άγκυρας για διεθνή αναγνώριση και νομιμότητα. Ωστόσο, ομάδες όπως η Hurras al-Din επιδιώκουν να διατηρήσουν την αυτονομία και την επιχειρησιακή ικανότητά τους, αποθαρρύνοντας την Τουρκία να σχηματίσει ένα «ενωμένο» τζιχαντιστικό μέτωπο.

Τον Φεβρουάριο του 2019, ο Αϊμάν αλ Ζαουαχίρι κατηγόρησε την Τουρκία ως «κοσμικό» καθεστώς, προειδοποιώντας τις θυγατρικές της οργανώσεις να μην εμπιστεύονται ή να επαναπαύονται στην Τουρκία, καθώς και στα «κοσμικά Τουρκικά σημεία ελέγχου» που υπάρχουν στο Ιντλίμπ. Αυτές οι γνωστοποιήσεις του αλ-Ζαουαχίρι τροφοδότησαν αναμφίβολα την καχυποψία και τη δυσπιστία των διοικητών της Αλ Κάιντα σε ομάδες όπως η Hurras al-Din, παρέχοντας έτσι μια ιδεολογική βάση στην οποία αυτές οι ομάδες θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στην επιρροή της Άγκυρας στο Ιντλίμπ, καθώς και στην εφαρμογή οποιωνδήποτε ρωσοτουρκικών συμφωνιών.

Όποιο και αν είναι το μέλλον της εμπλοκής της Τουρκίας στο Ιντλίμπ, η Άγκυρα θα αναγκαστεί τελικά να αντιμετωπίσει τους τζιχαντιστές που συνδέονται με την Αλ Κάιντα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.