Γράφει η Βασιλική Μανιάτη

Οι πόλεις αποτελούν πυλώνα ανάπτυξης σε τοπικό και σε ευρύτερο επίπεδο. Με την πάροδο των χρόνων, οι πόλεις μετατράπηκαν σε αστικά κέντρα όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι συρρέουν, για να έχουν πρόσβαση σε καλύτερες υπηρεσίες υγείας, καλύτερη εκπαίδευση και καλύτερες προοπτικές εργασίας.

Η αύξηση του πληθυσμού των πόλεων προβλέπεται ότι θα εξακολουθήσει στα επόμενα χρόνια και το 2025 ο πληθυσμός των πόλεων θα ανέρχεται στα 2 δις. 1 Επακόλουθο των υψηλών πληθυσμιακών συγκεντρώσεων στις πόλεις είναι να ανακύπτουν νέες ανάγκες όπως η κατασκευή νέων κατοικιών και υποδομών για τη στέγαση και εξυπηρέτηση του αυξανομένου πληθυσμού και οι πόλεις να προσπαθούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους που δεν είναι άλλη από την τοπική κοινωνική ευημερία εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη βιωσιμότητά τους. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η υποχρέωση αντιμετώπισης προβλημάτων όπως κλιματική αλλαγή, ενεργειακή φτώχεια, υποβάθμιση περιβάλλοντος, ανεργία, μείωση φυσικών πόρων επέβαλαν το μετασχηματισμό των πόλεων, για να καταστούν περισσότερο σύγχρονες και βιώσιμες.

Εκτός από τον όρο «έξυπνη πόλη» (smart city), συχνά στη βιβλιογραφία συναντώνται και οι όροι «ευφυής πόλη» (intelligent city), «πόλη της γνώσης» (knowledge city), «βιώσιμη πόλη» (sustainable city), «κυβερνοπόλη» (cybercity) και «ψηφιακή πόλη» (digital city) που είναι ταυτόσημες έννοιες.

Πρόδρομος της «έξυπνης πόλης» υπήρξε ο Βρετανός πολεοδόμος Sir Ebenezer Howard (1898) που πρωτοστάτησε στη δημιουργία του κινήματος της κηπούπολης («garden city
movement») με το βιβλίο του «Garden Cities of To-morrow». Στο βιβλίο αυτό αποτυπωνόταν το όραμα του για πόλεις, όπου δεν θα υπήρχαν φτωχογειτονιές και οι κάτοικοι τους θα απολάμβαναν τα οφέλη των πόλεων (όπως ψυχαγωγία και υψηλούς μισθούς) και της εξοχής (όπως χαμηλά ενοίκια, ομορφιά, καθαρός αέρας). Η ιδέα του Howard απεικονίζεται στο διάγραμμα του «Τρεις Μαγνήτες» («Three Magnets») και ο ίδιος επιδίωκε την εξισορρόπηση των ατομικών και συλλογικών αναγκών. 2 Ίδρυσε δυο κηπουπόλεις στην Αγγλία : την πρώτη στο Letchworth, πόλη στο Hertfordshire και τη δεύτερη στο Welwyn Garden City, επίσης στο Hertfordshire. Οι ιδέες του Howard υιοθετήθηκαν σε μεγάλο βαθμό μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαιτίας των καταστροφών που είχε υποστεί η Βρετανία από τον πόλεμο. 3

Τη δεκαετία του 1960, στις ΗΠΑ δημιουργήθηκαν επίσης νέες πόλεις όπως η Βιρτζίνια, η Μινεσότα, η Κολούμπια, κ.α. Η προσπάθεια ανοικοδόμησης συνδυάστηκε με εκτενή ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για εκκαθάριση των πόλεων από τις φτωχογειτονιές, την οικοδόμηση βελτιωμένων και περισσότερων κατοικιών και δρόμων και έργα αστικής ανάπλασης. 4

Υπάρχουν αρκετοί ορισμοί της έννοιας «έξυπνη πόλη». Η Ε.Ε., σε απάντηση ερωτήματος που της υπεβλήθη την 17η Απριλίου 2014, ορίζει την «έξυπνη πόλη» (smart city) ως την ολοκληρωμένη διερεύνηση και εκμετάλλευση λύσεων των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) προσανατολισμένων στις σημερινές ανάγκες και τις μελλοντικές ευκαιρίες για τις πόλεις και τις κοινότητες των ενδιαφερόμενων μερών τους. Με άλλα λόγια, ο ορισμός περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την απλή «ψηφιακή πόλη». Ως ελάχιστες απαραίτητες υποδομές για την έξυπνη πόλη, νοούνται σε μεγάλο βαθμό οι υποδομές επικοινωνιακών δικτύων, η στήριξη των οποίων παρέχεται μέσω των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. 5 Επίσης συχνά αναφερόμενος

ορισμός της «έξυπνης πόλης» είναι αυτός της IBM. Σύμφωνα με την ΙΒΜ, η ανάγκη των
πόλεων για μεγαλύτερο έλεγχο στην τοπική ανάπτυξη σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο αλλά και η ανάγκη ολιστικής αντιμετώπισης των προκλήσεων και των απειλών που αντιμετωπίζουν σε καίριους για τη βιωσιμότητά τους τομείς όπως οι μεταφορές, τα ύδατα, η ενέργεια και οι επικοινωνίες συμβάλλουν στη δημιουργία των «έξυπνων πόλεων». 6 Με μια προσεκτική ματιά σε αυτούς τους ορισμούς, θα διαπιστώσει κανείς ότι η έννοια της «έξυπνης πόλης» περιστρέφεται γύρω από την χρήση της τεχνολογίας.

Όμως, αρκετοί μελετητές θεώρησαν ότι ο χαρακτηρισμός μιας πόλης ως έξυπνης δεν περιορίζεται μόνο στην χρήση τεχνολογικών μέσων. Αρκετοί ορισμοί της έννοιας «έξυπνη πόλη» εμπεριέχουν και τον ανθρώπινο παράγοντα. Για παράδειγμα, ο ορισμός της «έξυπνης πόλης» που παρέχεται από το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας της Βιέννης. «Μια πόλη θεωρείται έξυπνη, όταν οι επενδύσεις σε ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο, αλλά και σε παραδοσιακές υποδομές επικοινωνίας (π.χ. μεταφορές) και σύγχρονες υποδομές επικοινωνίας (ΤΠΕ) ενισχύουν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και την υψηλή ποιότητα ζωής σε συνδυασμό με τη συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων που επιτυγχάνεται μέσω της συμμετοχικής διακυβέρνησης»⁷. Ή ο ορισμός των Kourtit & Nijkamp (2012) , όπου «οι έξυπνες πόλεις είναι απόρροια δημιουργικών και εντατικής γνώσης στρατηγικών που αποσκοπούν στην ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής, οικολογικής, και υλικοτεχνικής απόδοσης των πόλεων. Αυτές οι πόλεις στηρίζονται σε ένα πολλά υποσχέσιμο κράμα ανθρώπινου κεφαλαίου (π.χ. εργατικό δυναμικό με εξειδίκευση), κεφαλαίου υποδομών, κοινωνικού και επιχειρηματικού κεφαλαίου».⁸ Επιπλέον, ο Kourtit (2012) συνδέει τις έξυπνες πόλεις με την υψηλή παραγωγικότητα, δεδομένου ότι διαθέτουν σχετικά υψηλό ποσοστό αρκετά μορφωμένων κατοίκων, θέσεις απασχόλησης που απαιτούν εντατική γνώση, συστήματα σχεδιασμού προσανατολισμένα στην απόδοση, δημιουργικές δραστηριότητες και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους.⁹ Ο Bacici στον ορισμό του εκτιμά ότι η έξυπνη πόλη είναι μια αναπτυγμένη πόλη με εντατική χρήση υψηλής τεχνολογίας και συνδέει κατοίκους, πληροφορίες και δεδομένα της πόλης χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες προκειμένου να δημιουργήσει μια πόλη βιώσιμη, περισσότερο πράσινη, με ανταγωνιστικό και καινοτόμο εμπόριο και ενισχυμένη ποιότητα ζωής.¹⁰ O Dameri προσδιορίζει την έξυπνη πόλη «ως μια καλά οριοθετημένη γεωγραφικά περιοχή όπου η συνέργεια στοιχείων όπως οι υψηλές τεχνολογίες, η παραγωγή ενέργειας, κ.α., στοχεύουν στη δημιουργία ωφέλειας για τους πολίτες. Δηλαδή, με όρους κοινωνικής ευημερίας, ένταξης, συμμετοχής, ποιότητας περιβάλλοντος και έξυπνης γνώσης. Διοικείται από ένα σαφώς καθορισμένο σώμα ιθυνόντων, που έχουν δυνατότητα χάραξης κανόνων και πολιτικών που απαιτούνται για την διακυβέρνηση και ανάπτυξη της πόλης.»¹¹Τέλος, το British Standards Institute (2014) θεωρεί ότι οι έξυπνες πόλεις είναι το αποτέλεσμα της αποτελεσματικής ενσωμάτωσης φυσικών, ψηφιακών και ανθρώπινων συστημάτων στο δομημένο περιβάλλον, και αποσκοπούν στην εξασφάλιση ενός βιώσιμου και με ευημερία μέλλον για όλους τους πολίτες τους.¹²

Οι παραπάνω ορισμοί αποτυπώνουν είτε μερικώς είτε πλήρως τα στοιχεία μιας έξυπνης πόλης, που είναι τα ακόλουθα:¹³

• Έξυπνη οικονομία: αποδοτικότητα στην χρήση ενέργειας, καινοτομία, και στροφή στην προσέλκυση επενδύσεων, κυκλική οικονομία.
• Έξυπνη κινητικότητα: έξυπνες μεταφορές και έξυπνα συστήματα μεταφορών, λύσεις έξυπνης στάθμευσης, διαχείριση κυκλοφοριακής συμφόρησης, παροχή υπηρεσιών κινητικότητας.
• Έξυπνο περιβάλλον: διαχείριση υδάτων και αποβλήτων, παρακολούθηση περιβαλλοντικών δεικτών, θέσπιση βιώσιμων διαδικασιών και αστικοποίηση, υβριδικές προσεγγίσεις στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής.
• Έξυπνοι πολίτες: διασυνδεδεμένοι πολίτες, εργαζόμενοι και επισκέπτες, δίκτυο e-Health, τηλεκπαίδευση.
• Έξυπνη διαβίωση: έξυπνοι χώροι, χρήση προηγμένων υλικών, δημόσια ασφάλεια και ανθεκτικότητα των πόλεων.
• Έξυπνη διακυβέρνηση: ψηφιακός αυτοματισμός διαδικασιών, ανοιχτά δεδομένα και συμμετοχή των πολιτών. 

Η προτεραιότητα ανάπτυξης των έξυπνων πόλεων εντάσσεται στην «Ψηφιακή ατζέντα 2020» της Ε.Ε., η οποία έχει δημιουργήσει το EIP (European Innovation Partnership on smart cities and communities) με στόχο τη διάχυση της γνώσης και των καινοτόμων λύσεων στις ευρωπαϊκές πόλεις για την εξοικονόμηση ενέργειας, τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα των πόλεων, την άμβλυνση των κυκλοφοριακών προβλημάτων και τη μείωση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου¹⁴. 

Για την υποστήριξη και ανάπτυξη των έξυπνων πόλεων, η Ε.Ε. έχει χρηματοδοτήσει σημαντικό αριθμό έργων και πρωτοβουλιών. Ενδεικτικά αναφέρονται:

– Stardust: Είναι το πρώτο εγκεκριμένο έργο στην θεματική των ευφυών πόλεων και κοινοτήτων (smart cities and communities) του προγράμματος Horizon 2020 που περιλαμβάνει ελληνική πόλη και είναι συνολικού προϋπολογισμού 17.939.998,85 ευρώ. Το έργο STARDUST θα αποτελέσει τα επόμενα πέντε χρόνια το σύνδεσμο μεταξύ των «προηγμένων» πόλεων Παμπλόνα (Ισπανία), Τάμπερε (Φινλανδία) και Τρέντο (Ιταλία) και των «εκπαιδευόμενων» πόλεων Κοζάνη (Ελλάδα), Κλουζ (Ρουμανία), Λιτομερίτσε (Τσεχία) και Ντέρρι (Μεγ. Βρετανία), ώστε να αναπτυχθούν συνέργειες μεταξύ τους που θα οδηγήσουν στην υλοποίηση μελετών και έργων που θα τις καταστήσουν έξυπνες και περιβαλλοντικά βιώσιμες. Στόχος του έργου είναι να προετοιμάσει αυτές τις 7 πόλεις για τη μετατροπή τους σε περιβαλλοντικά φιλικές ευφυείς πόλεις, με συστήματα υψηλής απόδοσης επικεντρωμένα στους πολίτες.¹⁵  

– SET: Στόχος του σχεδίου είναι να εξοπλίσει την Ε.Ε. με ένα πλήρες χαρτοφυλάκιο ενεργειακών τεχνολογιών που θα βοηθήσει την Ένωση να επιτύχει τους στόχους μείωσης 80% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2050. Επιπλέον, να συντελέσει στον περιορισμό της εξάρτησης της Ένωσης από τα ορυκτά καύσιμα για την κάλυψη του 80% των ενεργειακών αναγκών της. Η «πρωτοβουλία ευφυών πόλεων» έχει προταθεί ως ένα πρώτο εργαλείο για τη μαζική υιοθέτηση των τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης από την αγορά, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακών δικτύων. Η έρευνα στην αιολική ενέργεια θα λάβει 6 δις. ευρώ μέσα στην επόμενη δεκαετία, ενώ 7 δις. ευρώ θα λάβει η έρευνα στην πυρηνική ενέργεια και 9 δις. ευρώ η έρευνα σε ενέργεια από βιομάζα. Παράλληλα, προβλέπει σημαντικές επενδύσεις σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, που θεωρούνται τομείς υψηλού επενδυτικού κινδύνου για την προσέλκυση επενδύσεων. Προβλέπεται η δημιουργία 30 ενεργειακά ευφυών πόλεων με στήριξη περίπου 11 δις. ευρώ, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.¹⁶ 

– Urban Innovative Actions: Η πρωτοβουλία αυτή παρέχει στις αστικές περιοχές ολόκληρης της Ευρώπης τους πόρους για να τεστάρουν νέες και μη εφαρμοσμένες λύσεις για την αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων. Για την περίοδο 2015-2020, ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται στα 371 εκατ. ευρώ.¹⁷

– URBACT: Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανταλλαγής τεχνογνωσίας και εκμάθησης που προωθεί τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και συνδράμει τις πόλεις να συνεργαστούν για την ανάπτυξη πρακτικών λύσεων. Συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, σε όλες τις χώρες της Ε.Ε, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Για την περίοδο 2014-2020, το URBACT III διαθέτει προϋπολογισμό 96,3 εκατ. ευρώ.¹⁸  

– Smart Cities Marketplace: Αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιδιώκει να φέρει κοντά τις πόλεις, τη βιομηχανία, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τις τράπεζες, κ.λ.π. Αποσκοπεί στη βελτίωση της αστικής διαβίωσης με πιο βιώσιμες λύσεις και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις των πόλεων με εφαρμογή πολιτικών σε διαφορετικούς τομείς όπως ενέργεια, κινητικότητα και μεταφορές, κ.λ.π. Βασίζεται στην εμπλοκή των πολιτών, του βιομηχανικού κλάδου και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων για την ανάπτυξη πρωτοποριακών λύσεων και συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πόλης.¹⁹

– BESOS (Building Energy decision Support systems fOr Smart cities) (2013-2016) : Με συνολικό προϋπολογισμό 4.648.782 ευρώ, ο στρατηγικός στόχος του BESOS είναι η ενίσχυση των υφιστάμενων γειτονιών στις πόλεις με υποστηρικτικό σύστημα λήψης αποφάσεων, ώστε να παρέχεται συντονισμένη διαχείριση των δημοσίων υποδομών στις έξυπνες πόλεις και ταυτόχρονα να παρέχονται στους πολίτες πληροφορίες για την προώθηση της βιωσιμότητας και της ενεργειακής αποδοτικότητας.²⁰

– District of the Future (2013-2016) : Διαθέτει συνολικό προϋπολογισμό  6.148.899 ευρώ. Στόχος του είναι η επαύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε κάποια συνοικία χρησιμοποιώντας καινοτόμες προσεγγίσεις στην χρήση τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών. Αυτό θα βοηθήσει τους διοικούντες των πόλεων να πετύχουν σημαντική εξοικονόμηση στην κατανάλωση ενέργειας και στις εκπομπές διοξειδίου άνθρακα κατά 30%-40% και θα επιφέρει βελτίωση στην ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών.²¹  

Παραδείγματα ευφυών πόλεων ανά τον κόσμο αναφέρονται ενδεικτικά: 

• Βαρκελώνη: Η διενέργεια των Ολυμπιακών και παραολυμπιακών αγώνων το 1992 στη Βαρκελώνη συνέβαλε στην προσέλκυση σημαντικών επενδύσεων, γεγονός που οδήγησε στην άνθιση, στην ευημερία και στο μετασχηματισμό της πόλης. Η Βαρκελώνη υιοθέτησε πολιτικές και μέτρα, που μακροπρόθεσμα θα εξασφάλιζαν τη συνεχή βιώσιμη ανάπτυξή της και υλοποίησε έξυπνα έργα που θα την καθιστούσαν έξυπνη πόλη. Ορισμένα εξ αυτών είναι: 1. Bicing – Smart Bicycle Scheme (2007): Το συμβούλιο της πόλης και το παράρτημα της εταιρείας ΟΟΗ, Clear Channel είναι οι διαχειριστές του. Το Bicing είναι το κοινοτικό σύστημα ποδηλασίας στη Βαρκελώνη. Στα πλαίσια του bicing, παραπάνω από 400 σταθμοί σε ολόκληρη την πόλη παρέχουν προς ενοικίαση περισσότερα από 6000 ποδήλατα. Χρησιμοποιείται ένα σύστημα έξυπνης τεχνολογίας, όπου η χρήση ανέπαφων καρτών στους σταθμούς ποδηλασίας επιτρέπει την αποδέσμευση των ποδηλάτων. Στόχος του έργου είναι η ενθάρρυνση μετακινήσεων με βιώσιμο τρόπο εντός της πόλης και ο περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου άνθρακα στις μεταφορές. 2. Εγκατάσταση πληροφοριακών συστημάτων ηλεκτροδοτούμενων με ηλιακή ενέργεια στις στάσεις λεωφορείων. Τα εν λόγω πληροφοριακά συστήματα στις στάσεις λεωφορείων παρέχουν πληροφορίες στο δίκτυο λεωφορείων σε πραγματικό χρόνο, για την ενημέρωση των χρηστών δημόσιων μέσων μεταφοράς. Με την χρήση ηλιακής ενέργειας, επιτυγχάνεται σημαντική μείωση στους λογαριασμούς ενέργειας για τον τομέα μεταφορών. Ο αρχικός στόχος το 2009 προέβλεπε την παράδοση 100 τέτοιων συστημάτων στη μητροπολιτική περιοχή, αλλά ο τελικός στόχος είναι η αντικατάσταση 2000 υφιστάμενων πληροφοριακών συστημάτων στις στάσεις λεωφορείων με το νέο μοντέλο. 3. Εγκατάσταση ηλιοθερμικών συστημάτων με διάταγμα. Το διάταγμα αυτό, που τέθηκε σε ισχύ το 2000, προβλέπει υποχρέωση του συνόλου των κτιριακών υποδομών της πόλης (δημόσιων και ιδιωτικών) για παραγωγή ζεστού νερού από ηλιακή ενέργεια κατά 60%. Από την έναρξη εφαρμογής του το 2000, επιτεύχθηκε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας με την αύξηση των συλλεκτών ηλιακής ενέργειας. 4. 22@Barcelona Smart City Innovation District Programme Initiative: αποτελεί ένα έργο αναγέννησης γης και ειδικότερα 200 εκταρίων γης στην περιοχή Poblenou. Σκοπός του είναι η οικονομική, αστική και κοινωνική αναγέννηση της περιοχής σε ορίζοντα 20-25 ετών. Εκ τότε, η πρώην βιομηχανική περιοχή έχει δώσει την θέση της σε μια νέα αναπτυγμένη αστική περιοχή με χώρους πρασίνου, επιχειρήσεις, μονάδες λιανικού εμπορίου και νέες κατοικίες. Κατά την περίοδο 2000 – 2010, η αναγέννηση της περιοχής είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση 4500 εταιρειών και κατ’ επέκταση τη δημιουργία 55000 νέων θέσεων εργασίας.²² Άλλα έξυπνα προγράμματα στη Βαρκελώνη είναι: Έξυπνα Δεδομένα,  Δίκτυα Επόμενης Γενιάς (4G), Έξυπνοι Δημότες, Ανοιχτή Διακυβέρνηση και αποτελεσματικότητα, Η Βαρκελώνη στην τσέπη σου, Βελτιστοποιημένη συλλογή Απορριμμάτων,  Έξυπνα Αστικά Έπιπλα, κ.α.²³  
• Λος Άντζελες: Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα της πόλης όπως κυκλοφοριακή συμφόρηση, περιβαλλοντικά ζητήματα όπως κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές όπως σεισμοί, το Λος Άντζελες εφάρμοσε νωρίς τις λύσεις που προσφέρει μια έξυπνη πόλη. Έχει προβεί σε συμπράξεις με πανεπιστήμια και εταιρείες τεχνολογίας για τη βελτίωση των υπηρεσιών και την εκκαθάριση του περιβάλλοντος, διευκολύνοντας την ανακύκλωση και την διάθεση αποβλήτων. Επιπλέον, στοχεύει στην ενίσχυση της προσέλκυσης επιχειρήσεων και της καινοτομίας. Σύμφωνα με το Center for Digital Government, η πόλη πρωτοστατεί στην καινοτομία και στην διαχείριση δεδομένων για να βελτιώσει τη διαβίωση των κατοίκων της όπως π.χ. επέκταση των χώρων πρασίνου και αποτελεσματικότερες μεταφορές, ενίσχυση της διαφάνειας και εφαρμογή τεχνολογικών λύσεων σε κοινωνικά ζητήματα. Για τρίτη χρονιά στη σειρά, το Λος Άντζελες είναι η Νο 1 ψηφιακή πόλη της Αμερικής.²⁴
• Μάντσεστερ: Ο Δήμαρχος της πόλης υλοποιεί την ψηφιακή στρατηγική της πόλης (2018-2020) και η φιλοδοξία του είναι να καταστήσει το Μάντσεστερ όχι μόνο μια έξυπνη πόλη αλλά και leader στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η στρατηγική περιστρέφεται γύρω από την ανάπτυξη υποδομών και ικανοτήτων, ενισχύοντας την ευρυζωνική πρόσβαση και την χρήση ψηφιακής τεχνολογίας για τη διασύνδεση των νέων ανθρώπων με τις διάφορες ευκαιρίες.²⁵ 
• Δήμος Κατερίνης: Συμμετέχει στο έργο «Ψηφιακές κοινότητες τρίτης ηλικίας», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active Citizens Fund με φορέα υλοποίησης την Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας. Το πρόγραμμα Active Citizens Fund, ύψους 12 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται από Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου περιόδου 2014-2021. Το έργο «Ψηφιακές κοινότητες τρίτης ηλικίας» στοχεύει στην κατάρτιση 200 ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω στην ασφαλή χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών σε 10 πόλεις της Ελλάδας, βελτιώνοντας άμεσα την ποιότητα διαβίωσής τους και συμβάλλοντας στην προστασία του εισοδήματος και της περιουσίας τους.²⁶ 
• Δήμος Π. Φαλήρου: Με την υποστήριξη του Υπουργείου Τουρισμού, ο Δήμος Π. Φαλήρου επιλέχτηκε να συμμετέχει για δυο χρόνια στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα 100 Intelligent Cities Challenge. Ο δήμος θα λάβει ειδικές υπηρεσίες καθοδήγησης (mentoring και coaching) από ειδικούς διεθνείς εμπειρογνώμονες στους τομείς της έξυπνης υγείας, του έξυπνου τουρισμού, της έξυπνης και πράσινης ενέργειας και των νεοφυών επιχειρήσεων – startups, θα διασυνδεθεί με άλλες πρωτοπόρες «έξυπνες» πόλεις (Βαρκελώνη, Άμστερνταμ, κ.α.) και θα συμμετέχει σε πολλές συναντήσεις απόκτησης τεχνογνωσίας για τη δημιουργία ενός Masterplan για τη μετεξέλιξη του δήμου σε πράσινη, έξυπνη και βιώσιμη πόλη.²⁷ 

Οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι έξυπνες πόλεις μπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω: 

• Η υιοθέτηση και χρήση τεχνολογίας πιθανό να είναι δύσκολη για κάποιους πολίτες σε προχωρημένη ηλικία και ενδεχομένως ασύμφορη οικονομικά για κάποιες ασθενείς οικονομικά ομάδες. Συνεπώς, αυτό θα οδηγήσει στην περιθωριοποίηση αυτών των ομάδων καθώς θα είναι ψηφιακές αναλφάβητες, μεγεθύνοντας το ψηφιακό χάσμα και προκαλώντας κοινωνικές ανισότητες και δυσαρέσκεια.
• Η εξεύρεση τρόπων συνεργασίας των διαφόρων και πολλών εμπλεκόμενων φορέων σε διάφορους τομείς όπως στην εφαρμογή της τεχνολογίας στη δημόσια διοίκηση και στην ενσωμάτωσή της στη λειτουργία των πόλεων. Επίσης ζήτημα αποτελεί η δυνατότητα συνεργασίας των φορέων αυτών και της πολιτικής εξουσίας, δεδομένου ότι η κάθε πλευρά έχει διαφορετική οπτική γωνία για την αντιμετώπιση των διάφορων ζητημάτων.
• Η δυνατότητα αυτοματοποίησης των διαφόρων διαδικασιών για την εξοικονόμηση ανθρώπινου δυναμικού, πόρων και χρόνου.
• Όπως αναφέρθηκε πρωτύτερα, η χρήση τεχνολογιών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της έξυπνης πόλης. Όμως η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι για την έξυπνη πόλη, καθώς από τη μια απαιτείται σημαντικό χρονικό διάστημα για την αφομοίωση της από τους πολίτες και από την άλλη, απαιτεί διαρκώς την διάθεση κονδυλίων για να μπορεί η έξυπνη πόλη να συμβαδίζει με τις εξελίξεις και να είναι ανταγωνιστική συγκριτικά με άλλες πόλεις.
• Σε συνδυασμό με το παραπάνω, η έξυπνη πόλη προκειμένου να παραμείνει έξυπνη, απαιτεί διάθεση σημαντικών οικονομικών πόρων και προσέλκυση επενδύσεων. Αυτό δυστυχώς είναι δύσκολο, ειδικά τα τελευταία χρόνια που βρισκόμαστε σε εποχή οικονομικής κρίσης.

Από την άλλη, οι έξυπνες πόλεις παρουσιάζουν αρκετές ευκαιρίες για αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών και νέες μορφές συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, η καινοτομία στον ψηφιακό τομέα μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Όπως επίσης, είναι δυνατή η προώθηση ενός πιο ευέλικτου μοντέλου διακυβέρνησης της πόλης με την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και τεχνολογίας, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση των πολιτών στην πληροφόρηση και στην έκφραση των απόψεων τους σε διαδικτυακές πλατφόρμες, και τη δημιουργία δημοσίων εργαστηρίων καινοτομίας. Τέλος, ο ψηφιακός μετασχηματισμός των πόλεων τους προσφέρει την ευκαιρία να ενισχύσουν τις οργανωτικές και διοικητικές τους δυνατότητες για να ανταπεξέλθουν σε προκλήσεις όπως η γραφειοκρατία, η απροθυμία ανάληψης πρακτικών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, η ύπαρξη ιεραρχικών δομών και η έλλειψη ικανού και με κίνητρα εργατικού δυναμικού. Τέλος, παρουσιάζονται σημαντικές ευκαιρίες συμπράξεων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα αλλά και μεταξύ των δήμων.²⁸

Παραπομπές

1. https://www-03.ibm.com/press/attachments/IBV_Smarter_Cities_-_Final.pdf
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Garden_Cities_of_To-morrow

3.&4. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_urban_planning

5. https://www.europarl.europa.eu/sides/getAllAnswers.do?reference=E-2014-005198&language=EL

6. https://www-03.ibm.com/press/attachments/IBV_Smarter_Cities_-_Final.pdf

7. http://degree.ubvu.vu.nl/repec/vua/wpaper/pdf/20090048.pdf http://degree.ubvu.vu.nl/repec/vua/wpaper/pdf/20090048.pdf

8., 9., 10., 11., 12., 13. Moura F. & Joao de Abreu e Silva, «Smart Cities: Definitions, Evolution of the Concept and Examples of Initiatives», CERIS, Instituto Superior Technico

14. Μάγκλαρης Β., «Οι ευφυείς πόλεις και περιοχές στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής έρευνας και καινοτομίας για ευφυή εξειδίκευση», 5 Σεπτ.2018, smartcities.ellak.gr