Γράφει ο Γκινολάρι Ιωάννης

Σήμερα όλοι γνωρίζουμε ποιες είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής , που βρίσκεται και τι δύναμη διαθέτει. Πώς όμως οι ΗΠΑ κατάφεραν από την διαφάνεια που βρίσκονταν να είναι σήμερα μια υπερδύναμη ;

Με μια αναδρομή στο παρελθόν βλέπει κάποιος πως πριν από περίπου εβδομήντα χρόνια οι ΗΠΑ έχτισαν ένα δίκτυο συμμαχιών το οποίο τη βοήθησε να αναδειχτεί στην πιο ισχυρή χώρα του πλανήτη. Ωστόσο σήμερα όλο αυτό το δίκτυο συμμαχιών άρχισε να ‘’διαλύεται’’ πριν καν αρχίσει η προεδρία του Προέδρου Donald Trump.

Ποιο ήταν το όραμα του Trump για τον ρόλο των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή ;

Όλοι γνωρίζουμε το ‘’μότο’’ που συνόδευε τον Πρόεδρο Donald Trump καθ’ όλη τη διάρκεια της προεδρίας του : “America first” (“Πρώτα η Αμερική”). Στην διάρκεια της τετραετής θητείας του στον Λευκό Οίκο ο πρόεδρος Trump προσπάθησε να υλοποιήσει το “μότο” του πότε με σωστό και πότε με λάθος τρόπο.

Η πρώτη εμπλοκή των ΗΠΑ με τις χώρες-δυνάμεις του ευρωπαϊκού χώρου ήταν το 1775 και κατά την διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης όπου και συμμάχησαν με την Γαλλία ενάντια στην Μεγάλη Βρετανία. Το αποτέλεσμα της επανάστασης ήταν απόλυτα θετικό για τις ΗΠΑ καθώς κέρδισαν και κατόρθωσαν να διώξουν τις δυνάμεις της Μεγάλης Βρετανίας από τα εδάφη της.

Παρά τη νίκη τους όμως οι ΗΠΑ αποφάσισαν να μην έχουν πολλές επαφές με τις άλλες χώρες , κυρίως του ευρωπαϊκού χώρου, και “κλείστηκαν” στον εαυτό τους επιλέγοντας την τακτική της απομόνωσης για τα επόμενα 150 χρόνια. Η λογική της απομόνωσης βασιζόταν στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ προστατεύονται από δύο μεγάλους ωκεανούς , τον Ατλαντικό Ωκεανό που την χωρίζει από την Ευρωπαϊκή ήπειρο, και τον Ειρηνικό Ωκεανό που την χωρίζει από την ήπειρο της Ασίας. Έχοντας τα φυσικά της σύνορα σαν προστασία στήριξε και την τακτική της απομόνωσης από τον υπόλοιπο ενεργό κόσμο.

Ωστόσο αυτή η “ψευδαίσθηση” της προστασίας από τους δύο μεγάλους ωκεανούς ήρθε να καταρριφθεί κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1941. Η Ιαπωνία κατά την διάρκεια του πολέμου αποφάσισε να επιτεθεί στις ΗΠΑ (Peal Harbor , 7 Δεκεμβρίου 1941). Το χτύπημα αυτό στις ΗΠΑ από την Ιαπωνία κατέρρευσε την ιδέα ότι οι ΗΠΑ μπορούσαν να είναι ασφαλείς εξαιτίας των ωκεανών που τις χωρίζουν με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ύστερα από την επίθεση αυτή οι ΗΠΑ αποφάσισαν να εμπλακούν ενεργά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέπραξε συμμαχίες με την Μεγάλη Βρετανία και την (τότε) Σοβιετική Ένωση κηρύττοντας παράλληλα τον πόλεμο κατά της Γερμανίας , της Ιαπωνίας , της Ιταλίας και των λοιπών συμμάχων τους. Το αποτέλεσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι γνωστό σε όλους. Νίκη των δυνάμεων της Αντάντ έναντι των δυνάμεων του Άξονα. 

Μετά το τέλος του πολέμου μεταβαίνουμε σε μια περίοδο που έμεινε γνωστή ως ο “Ψυχρός Πόλεμος”.

Οι ΗΠΑ μετά το τέλος του πολέμου βρέθηκαν ξανά μπροστά στο δίλημμα : απομόνωση ή συνέχιση επαφών με τις άλλες χώρες. Στην ουσία δεν είχαν και την ευκαιρία να διαλέξουν οι ίδιες τι θα κάνουν καθώς πλέον η Σοβιετική Ένωση ήταν και αυτή μια μεγάλη δύναμη και ταυτόχρονα νικήτρια του πολέμου. Οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις είχαν πλέον το άγχος ότι η Σοβιετική Ένωση θα επιχειρούσε μια διείσδυση στην Ευρώπη. Υπό τον φόβο αυτό οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αποφάσισαν να βρουν μια ασπίδα προστασίας στο πρόσωπο των ΗΠΑ. Όπερ και εγένετο. Το αποτέλεσμα της συμμαχίας ΗΠΑ και Ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν η δημιουργία του NATO. Το ΝΑΤΟ λειτούργησε ως ασπίδα προστασίας για όλα τα μέλη του. Το άρθρο 5 δηλώνει ξεκάθαρα πως μια επίθεση σε μέλος του ΝΑΤΟ σημαίνει πως τα υπόλοιπα μέλη θα συνδράμουν προς βοήθεια στο μέλος που δέχεται την επίθεση.

Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ οι ΗΠΑ άρχισαν να αναπτύσσουν ισχυρή πολεμική βιομηχανία και όπλα, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέλη που δεν είχαν τόσο ισχυρή πολεμική βιομηχανία. Κάποιες χώρες ,μάλιστα, άφησαν τις ΗΠΑ να κατασκευάσουν στρατιωτικές βάσεις στα εδάφη τους. Αυτό σήμαινε πως οι ΗΠΑ είχαν αρχίσει πλέον να χτίζουν μια γραμμή άμυνας απέναντι στην Σοβιετική Ένωση χωρίς όμως ταυτόχρονα να θέτει σε κίνδυνο τα δικά της εδάφη. Ο ΗΠΑ δεν είχε σαν αντίπαλο μόνο την Σοβιετική Ένωση. Στην άλλη πλευρά του ειρηνικού οι Βόρεια Κορέα και η Κίνα όντας κομμουνιστικά κράτη άρχισαν να απειλούν τις ΗΠΑ. Για την αντιμετώπιση της απειλής αυτής οι ΗΠΑ προχώρησαν στη σύναψη συμμαχιών με την Ιαπωνία, την Αυστραλία, τις Φιλιππίνες, την Ταϊβάν, την Νότιο Κορέα και την Νέα Ζηλανδία, δημιουργώντας έτσι ένα κύκλο συμμάχων γύρω από τις χώρες-απειλή, όπως ακριβώς έπραξε και στον ευρωπαϊκό χώρο. 

Η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν πλέον περικυκλωμένη με συμμάχους των ΗΠΑ. Αυτό απέτρεψε την διεξαγωγή πολέμου χωρίς, ωστόσο, να μην υπάρξουν είτε μικρές είτε μεγάλες κρίσεις. Χαρακτηριστική είναι άλλωστε η κρίση του τοίχους του Βερολίνου το 1961. Το 1991 έφτασε και επίσημα το τέλος του ψυχρού πολέμου με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι ΗΠΑ αποτελούσαν πλέον την μοναδική υπερδύναμη στον κόσμο.

ΤΕΛΟΣ Ή ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ;

Ύστερα από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης εμφανίστηκε το εξής δίλημμα : τέλος και διάλυση του ΝΑΤΟ ή συνέχιση ύπαρξής του με σκοπό την διατήρηση της ασφάλειας και της δημοκρατίας στην Ευρώπη? Η απόφαση ήταν εύκολη. Το ΝΑΤΟ συνέχισε να υπάρχει και μάλιστα προχώρησε στην αύξηση των μελών του με την ένταξη της Πολωνίας, της Τσεχίας, της Ουγγαρίας (πρώην χώρες μέλη της Σοβιετικής Ένωσης). Η αύξηση των μελών του συνεχίστηκε το 2004 με την ένταξη της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας. Το ΝΑΤΟ είχε πλέον φτάσει σε σημείο να συνορεύει με την Ρωσία. Υπήρξε ακόμα και σχέδιο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Ουκρανίας αλλά και της Γεωργίας, κάτι που θα σήμαινε πως η Ρωσία θα έφτανε σε σημείο περικύκλωσης από χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία αντέδρασε στο σχέδιο αυτό και προχώρησε σε επέμβαση στην Γεωργία το 2008 και την Ουκρανία το 2014 ζητώντας από την κάθε χώρα να μην ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Επίσης προχώρησε σε cyberattacks κατά των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και των ΗΠΑ ενώ μετέφερε και μεγάλη μάζα όπλων στα σύνορα με τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. 

Σε περίπτωση που η Ρωσία αποφάσιζε να επιτεθεί στους αντιπάλους της ποιος θα μπορούσε να την αντικρούσει ;

Οι μεγάλες δυνάμεις του ευρωπαϊκού χώρου θα μπορούσαν , σε αντίθεση με τις μικρότερες (π.χ. Εσθονία, Λιθουανία) που δεν θα ήταν σε θέση να την αντιμετωπίσουν. Στα βήματα της Ρωσίας άρχισε να βαδίζει τώρα και η Κίνα καθώς άρχισε να μεταφέρει όπλα σε αμφισβητούμενα νησιά ενώ παράλληλα χορηγούσε δάνεια σε πολλές χώρες της Ασίας.

ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ

Το 2016 έρχεται μια σημαντική αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό των ΗΠΑ. Εκλέγεται Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Donald Trump. Όχι μόνο άλλαξε η πολιτική σκηνή των ΗΠΑ αλλά άλλαξε και η πολιτική που ακολουθούσαν επί χρόνια οι ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Trump είχε ως βασικό “μότο” της πολιτικής του το “America’s first – make America great again” . Αυτό σήμαινε πως όπου ο Πρόεδρος αισθανόταν ότι οι συνθήκες αδικούσαν τις ΗΠΑ θα αναζητούσε καλύτερες συνθήκες μέσω μονομερών διαπραγματεύσεων με τις εκάστοτε χώρες. Πολλές φορές μάλιστα αποφάσισε και την απόσυρση των ΗΠΑ από συνθήκες που όπως υποστήριζε αδικούσαν τις ΗΠΑ.

Όλη αυτή η πολιτική μόνο κακό μπορούσε να δημιουργήσει στην συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ως αποτέλεσμα πολλές χώρες άρχισαν να αμφισβητούν τις ΗΠΑ και να επιδιώκουν μια στενότερη επαφή με τις Κίνα και Ρωσία. Πλέον έχουμε νέα ηγεσία και νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ. O Joe Biden ανέλαβε τα καθήκοντα του Προέδρου και έχει πολλά προβλήματα να επιλύσει. Στόχος του είναι η συνεργασία με τις άλλες χώρες ώστε να εκπληρωθούν οι κοινοί στόχοι και να προβληθούν οι κοινές αξίας επιχειρώντας ταυτόχρονα να κάνει τις ΗΠΑ πιο ασφαλείς.

Απέναντί του θα έχει πάντα την Κίνα και την Ρωσία που θα προσπαθούν διαρκώς να χωρίσουν τις ΗΠΑ από τους συμμάχους της. Το τι θα κάνει ο Πρόεδρος για την αντιμετώπιση και αυτού του προβλήματος κρίνεται στην δική του ευχέρεια και θα κριθεί στο τέλος της θητείας του.