Γράφει ο Χρήστος Κατσέας

Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει πάνω από 100.000 στρατιώτες κοντά στα σύνορά της με την Ουκρανία και στη γειτονική Λευκορωσία, αφήνοντας τη χώρα περικυκλωμένη από τρεις πλευρές. Η συγκέντρωση και η τοποθεσία αυτών των δυνάμεων έχει προκαλέσει προειδοποιήσεις από τον Λευκό Οίκο ότι ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να διατάξει επίθεση «ανά πάσα στιγμή» και μπορεί να το κάνει και πριν από το τέλος αυτής της εβδομάδας.

Ρωσία – Ουκρανία

Πού σταθμεύουν τα ρωσικά στρατεύματα.

Οι ΗΠΑ διοχέτευσαν στρατιωτικό υλικό στην Ουκρανία και συνέργησαν στη συσσώρευση δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη ως απάντηση. Η Ρωσία και το ΝΑΤΟ πραγματοποιούν και οι δύο στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή και απαιτούν από το άλλο μέρος να αποχωρήσει πρώτα από την άκρη του πολέμου.

Μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους και τη σύνοδο του G7, οι ΗΠΑ έχουν προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα είχε «αστραπιαίο και σοβαρό κόστος» για τη Μόσχα, με τη μορφή οικονομικών κυρίως, κυρώσεων.

Οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης έχουν επίσης προαναγγείλει ότι μια πλήρης ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε να οδηγήσει σε 100.000 θανάτους αμάχων και να αλλάξει τον κόσμο με θεμελιώδεις τρόπους. Όμως, καμία πλευρά δεν έχει εγκαταλείψει ακόμη τη διπλωματία.

Τι συμβαίνει τώρα;

Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν συγκεντρωθεί κατά μήκος των βόρειων, ανατολικών και νότιων συνόρων της Ουκρανίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε σε Μ.Μ.Ε ότι η Ρωσία έχει τώρα τουλάχιστον το 80% των δυνάμεων που θα χρειαστεί για να εξαπολύσει μία εισβολή πλήρους κλίμακας, και ότι η Ρωσία αναμένεται να εξαπολύσει κάποιας μορφής επίθεση κατά της Ουκρανίας μέχρι το τέλος αυτής της εβδομάδας.

Η Ρωσία επιμένει ότι δεν έχει πρόθεση να εισβάλει στην Ουκρανία και έχει απορρίψει τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ ως μία «υστερία».

Η Δύση επισημαίνει τις τεράστιες ρωσικές στρατιωτικές ασκήσεις ακριβώς πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας ως την απόδειξη της επιθετικότητας της. Το ΝΑΤΟ και η Ουκρανία απάντησαν πραγματοποιώντας τα δικά τους πολεμικά σχέδια κοντά στο ρωσικό έδαφος.

Η Ρωσία έχει πει ότι μια μαζική κοινή άσκηση που διεξάγει με τη σύμμαχο Λευκορωσία, στα βόρεια σύνορα της Ουκρανίας, θα ολοκληρωθεί στις 20 Φεβρουαρίου και ότι οι 30.000 ρωσικές δυνάμεις που συμμετέχουν θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους όταν ολοκληρωθεί. Όμως, στις 14 Φεβρουαρίου, ένας Αμερικανός αξιωματούχος είπε στον δημοσιογράφο ανταποκριτή, Ντέιβιντ Μάρτιν, ότι τα ρωσικά στρατεύματα κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας έχουν αρχίσει να περνάνε σε «θέσεις επίθεσης».

Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας δήλωσε νωρίτερα την ίδια μέρα ότι ορισμένες από τις στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας στην περιοχή έχουν ήδη ολοκληρωθεί και ότι άλλες θα ολοκληρωθούν τις επόμενες ημέρες. Ήταν μια αόριστη δήλωση και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι δεν κινήθηκαν ρωσικές δυνάμεις μακριά από τα σύνορα της Ουκρανίας.

Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι οι ΗΠΑ μεταφέρουν προσωρινά τις πρεσβείες στην Ουκρανία από το Κίεβο στο Λβιβ, κοντά στα δυτικά σύνορα της χώρας, λόγω της «δραματικής επιτάχυνσης της συσσώρευσης ρωσικών δυνάμεων».

Γιατί όλη αυτή η ανησυχία;

Ο φόβος της ρωσικής επιθετικότητας βασίζεται σε προηγούμενο: οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στην ανατολική Ουκρανία το 2014. Ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η επίθεση ήταν απλώς μια υπεράσπιση των Ρώσων που ζουν στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς της Ουκρανίας, οι οποίοι δεν υποστήριξαν ουδέποτε το σχετικά νέο, φιλοδυτικό πολιτικό σύστημα της χώρας.

Όμως ο Πούτιν χρησιμοποίησε την εισβολή για να διεκδικήσει κυριολεκτικά μέρος της Ουκρανίας για τη Ρωσία, προσαρτώντας μονομερώς τη χερσόνησο της Κριμαίας. Η προσάρτηση δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα, αλλά η Ρωσία ελέγχει αδιαμφισβήτητα το έδαφος από το 2014.

Από την προσάρτηση, ένας πόλεμος αντιπροσώπων σιγοβράζει στο Ντονμπάς μεταξύ των δυνάμεων που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και της ουκρανικής κυβέρνησης. Μια ειρηνευτική συμφωνία του 2015 τερμάτισε σε μεγάλο βαθμό τις μεγάλες μάχες, αλλά οι μάχες συνεχίζονται και έχουν περισσότερους από 14.000 νεκρούς έως τώρα, σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση.

Τι θέλει ο Πούτιν;

Ο ισχυρός ηγέτης της Ρωσίας μιλά συχνά για τους εθνοτικούς δεσμούς μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και προειδοποιεί, κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ πιο ανατολικά προς τα σύνορά του. Η Ουκρανία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης πριν κηρύξει την ανεξαρτησία της το 1991.

Τον Ιανουάριο ο στόχος του Πούτιν ήταν να κρατήσει την Ουκρανία (τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στην ήπειρο) από το να κάνει παντός τύπου συμμαχίες με τις δημοκρατίες της Ευρώπης.

«Αυτό που ενθαρρύνει τον Πούτιν», ανέφερε ο πρώην πρεσβευτής του ΝΑΤΟ Ivo Daalder σε Μ.Μ.Ε., «είναι μια ανησυχία για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, μια ανησυχία ότι μια λειτουργική, επιτυχημένη, ευημερούσα δημοκρατία στην Ουκρανία αποτελεί άμεση απειλή για την κυριαρχία του, επειδή θα δώσει στους ανθρώπους στη Ρωσία την ιδέα ότι και αυτοί θα μπορούσαν να απολαύσουν αυτό που απολαμβάνει η Ουκρανία και να ξεσηκωθούν ενάντια στην αυταρχική κυριαρχία του».

Για να τερματιστεί η τρέχουσα αντιπαράθεση, ο Πούτιν ζήτησε από το ΝΑΤΟ να αποκλείσει την εισδοχή νέων μελών από τα πρώην σοβιετικά κράτη (το πιο σημαντικό, την Ουκρανία) και να αποσυρθούν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ από θέσεις σε άλλες χώρες κοντά στη Ρωσία.

Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν απορρίψει την απαίτηση να αποκλείσουν τυχόν νέα μέλη στη συμμαχία, αλλά έχουν εκφράσει την προθυμία τους να διαπραγματευτούν για τις στρατιωτικές αναπτύξεις και τις στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή, μαζί με άλλα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ περιμένει επίσημη απάντηση από το Κρεμλίνο σε προτάσεις που παραδόθηκαν από την Ουάσιγκτον στη Ρωσία πριν από κάποιες εβδομάδες.

Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι στόχος του Πούτιν είναι να διαβρώσει την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της Ουκρανίας, ώστε να μπορεί να αντικατασταθεί με ένα νέο φιλορωσικό καθεστώς, και ότι χρησιμοποιεί την εξωτερική απειλή της στρατιωτικής δράσης, μαζί με εύλογα αμφισβητούμενες ενέργειες όπως οι κυβερνοεπιθέσεις, για να το πετύχει.

Πώς αντέδρασε η Ουκρανία;

Η Ουκρανία έχει καταστήσει την προσπάθεια για ένταξη στο ΝΑΤΟ ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της εθνικής ασφάλειας, και αρνείται να υποχωρήσει από αυτή τη φιλοδοξία, αν και ακόμη και πριν από την τρέχουσα ρωσική στρατιωτική συσσώρευση δεν υπήρχε συζήτηση για την ένταξη της Ουκρανίας στη συμμαχία σύντομα.

Ενώ πολλοί Ουκρανοί, ειδικά στα ανατολικά της χώρας, είναι φιλορώσοι, οι Ουκρανοί ανέτρεψαν τον τελευταίο φιλορώσο πρόεδρό τους το 2014 και έκτοτε εκλέγουν σταθερά φιλοδυτικούς πολιτικούς.

Η χώρα ανταποκρίθηκε στην τρέχουσα αντιπαράθεση προετοιμάζοντας τις δυνάμεις της να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε ρωσική εισβολή, μεταξύ άλλων με τεράστιες αποστολές αμερικανικών όπλων, μονάδες πολιτικής άμυνας και ακραίων στρατιωτικών ομάδων, καθώς και συνεχιζόμενες στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στα σύνορά της με τη Ρωσική σύμμαχο Λευκορωσία.

Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy προέτρεψε το έθνος του να παραμείνει ήρεμο, και οι περισσότεροι Ουκρανοί μετριασμένοι από σχεδόν οκτώ χρόνια σύγκρουσης στα ανατολικά της χώρας με τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές το έχουν κάνει.

Παρά τις προειδοποιήσεις του Λευκού Οίκου για πιθανή επικείμενη εισβολή, δεν υπήρξε πανικός ή υστερία, ούτε καν συσσώρευση αποθεμάτων στην πρωτεύουσα, Κίεβο.

Γιατί είναι ένα πρόβλημα της Αμερικής;

Καθώς η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και οι περισσότεροι από τους Ευρωπαίους συμμάχους τους έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων στη χώρα για να βοηθήσουν στην άμυνα του εδάφους της. Αντίθετα, έχουν παράσχει στρατιωτικό υλικό και έμψυχο, μετρητά και διπλωματική υποστήριξη.

Ο Πρόεδρος Μπάιντεν και ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν είχαν πολλές επαφές με Ρώσους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένης και τηλεφωνικής επικοινωνίας μεταξύ του Μπάιντεν και του Πούτιν στις 13 Φεβρουαρίου. Μέχρι στιγμής, οι άμεσες συνομιλίες δεν έχουν αποφέρει σημαντικές αλλαγές.

Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την απώθηση της επιθετικότητας της Ρωσίας είναι δύσκολο να εξηγηθεί με όρους αγαθών ή αμερικάνικων ζωών: η Ουκρανία δεν είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος και μια απειλή για το έδαφος ή την κυριαρχία της δεν αποτελεί άμεση απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όμως, οι πιο ισχυρές δημοκρατίες του κόσμου παλεύουν για χρόνια να κρατήσουν υπό έλεγχο τις μυριάδες κακόβουλες ενέργειες του Πούτιν, από τη διεκδίκηση της Κριμαίας, έως τη δηλητηρίαση αντιφρονούντων στο βρετανικό έδαφος και τον αποκλεισμό των κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία.

Καθώς ο Πούτιν επιδιώκει τώρα να εμβαθύνει τους δεσμούς της Ρωσίας με την Κίνα, ένα άλλο ισχυρό έθνος που επιθυμεί να παρουσιάσει το δυτικό μοντέλο δημοκρατίας ως παρελθόν, οι ΗΠΑ έχουν σαφές συμφέρον να αναστρέψουν την τελευταία και τολμηρότερη προσπάθειά του να αποφέρει μία διάσπαση μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ.

Πηγές: οι φωτογραφίες είναι από το https://www.aljazeera.com/