Γράφει ο Χρήστος Κατσέας

Το Πεκίνο δεν κόπτεται να εγκλωβιστεί στα διασταυρούμενα πυρά μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.

Αυτό το άρθρο αξιολογεί την «κοινή λογική» πίσω από τη στάση της Κίνας σχετικά με την κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας εξετάζοντας τους καίριους συντελεστές της κινεζικής πολιτικής.

Η Κίνα και η Ρωσία δέχθηκαν τις αυξανόμενες πιέσεις της Δύσης τους τελευταίους μήνες ως προς τις εγχώριες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους και τις προσπάθειες τους για μία αναγκαστική αναθεώρηση της διεθνούς τάξης.

Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, εξέδωσαν κοινή δήλωση που εναντιώνονται στις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συμμαχίες του ΝΑΤΟ και AUKUS, που απειλούν αντίστοιχα τα συμφέροντα ασφαλείας της Μόσχας και του Πεκίνου. Ωστόσο, καθώς η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας επιδεινώθηκε από τα τέλη Φεβρουαρίου, με τη Μόσχα να βρίσκεται στο χείλος μιας πλήρους κλίμακας εισβολής στην Ουκρανία, Κινέζοι αξιωματούχοι στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έκαναν έκκληση για ηρεμία, διπλωματικό διάλογο και ακόμη και για σεβασμό της κυριαρχίας της Ουκρανίας και της εδαφικής ακεραιότητας.

Το Πεκίνο βαδίζει σε ένα «τεντωμένο σκοινί» τώρα με την κήρυξη του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Παρά τις θερμές διμερείς σχέσεις τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει κρατήσει απόσταση από τις ρωσικές εδαφικές φιλοδοξίες και την υποστήριξη των αυτονομιστικών πολιτικών στην Ανατολική Ουκρανία.

Η Κίνα επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τα συμφέροντά της σε μια περίοδο σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά στην οικονομία και την ασφάλεια της Κίνας.

Ο Πούτιν αναφερόταν συχνά στους ιστορικούς ισχυρισμούς της Ρωσίας όταν δικαιολογούσε την επιθετική του πολιτική έναντι της Ουκρανίας. Πράγματι, η ιστορία συνεχίζει να επηρεάζει τους φορείς χάραξης πολιτικής πανταχού, συμπεριλαμβανομένου του Πεκίνου. Η σημερινή γενιά της πολιτικής ελίτ της Κίνας, που ενηλικιώθηκε τη δεκαετία του 1960, πρέπει να θυμάται πότε η Σοβιετική Ένωση ήταν ο κεφαλαιώδης εχθρός της Κίνας και τα θυελλώδη επεισόδια των σινορωσικών σχέσεων που διδάσκονταν στα κινεζικά σχολεία. Οποιοσδήποτε γνώστης – ειδικός στις σινορωσικές σχέσεις γνωρίζει ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία και η Σοβιετική Ένωση υποστήριξαν πολυάριθμες αυτονομιστικές και περιφερειακές δυνάμεις για να προωθήσουν τα ρωσικά συμφέροντα στην Κίνα.

Η υποστηριζόμενη από τη Ρωσική Αυτοκρατορία Δημοκρατία της Uryankhay αποσχίστηκε από την Κίνα το 1911, έγινε σοβιετικό κράτος δορυφόρος και προσαρτήθηκε από τη Μόσχα το 1944. Ομοίως, η Ρωσική Αυτοκρατορία και η Σοβιετική Ένωση υποστήριξαν το κίνημα ανεξαρτησίας της Μογγολίας όπου μετέτρεψε την εξωτερική Μογγολία σε ένα σοβιετικό δορυφόρο. Το 1944, η Μόσχα υποστήριξε την εξέγερση του Ίλι και τη Δεύτερη Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν που προσπαθούσε να αποφύγουν τον έλεγχο της Σιντζιάνγκ μακριά από την Εθνική Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Κίνας.

Εκτός από τα αυτονομιστικά κινήματα, οι Σοβιετικοί επένδυσαν επίσης και σε άλλα πολιτικά σχέδια όπως οι στρατιωτικοί κυβερνήτες Feng Yuxiang, και Sheng Shicai, την κυβέρνηση Guangzhou του Sun Yat-sen και το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ως οχήματα για την προώθηση των σοβιετικών συμφερόντων στην Κίνα. Η σοβιετική εισβολή στο Xinjiang (1934) και η κατάληψη της Μαντζουρίας (1945-1946) πέτυχαν και τα δύο να ενισχύσουν τους Κινέζους πληρεξούσιους.

Ενώ η πιθανότητα να χρησιμοποιήσει η Ρωσία τις ίδιες τακτικές εναντίον της σημερινής Κίνας είναι σχεδόν μηδενικές, η κραυγαλέα υποστήριξη μιας ξένης χώρας στα αυτονομιστικά κινήματα σε μια κυρίαρχη χώρα ιδιαίτερα μέσω στρατιωτικής επέμβασης είναι προβληματική για την Κίνα λόγω των δικών της αυτονομιστικών προκλήσεων στο Xinjiang και το Θιβέτ (και σε μικρότερο βαθμό το Χονγκ Κονγκ) καθώς και τη σθεναρή αντίθεσή του σε οποιαδήποτε κίνηση προς την ανεξαρτησία της Ταϊβάν. Έτσι, οι προηγούμενες άσχημες εμπειρίες κάνουν την Κίνα να ενδιαφέρεται για τη μεταχείριση των αυτονομιστικών κινημάτων από τη Ρωσία ως μία λεωφόρο στρατιωτικής επέμβασης, η οποία δημιουργεί ένα αρνητικό προηγούμενο που θα μπορούσε να βλάψει τα κινεζικά συμφέροντα στην πορεία.

Παρά το γεγονός ότι αυτοχαρακτηρίζονται ως συμμαχία, δύο ιδεολογίες συμπληρωματικών αυταρχικών καθεστώτων, η Κίνα και η Ρωσία είναι χωριστές χώρες με διαφορετικά συμφέροντα. Για το Πεκίνο, το οποίο ήταν ο πρωταρχικός στόχος της δυτικής πίεσης τα τελευταία χρόνια, η ξαφνική κίνηση της Ρωσίας στην Ουκρανία θα έλυνε το αίνιγμα της Κίνας αναγκάζοντας τη Δύση να στρέψει την προσοχή της στην Ευρώπη. Έτσι, το καλύτερο σενάριο για την Κίνα είναι η Δύση και η Ρωσία να είναι στα «μαχαίρια», γεγονός που επιτρέπει στο Πεκίνο να έχει τον απαραίτητο χώρο και χρόνο ώστε να καλλιεργήσει τη δύναμη και την επιρροή του. Τέτοιες σκέψεις θα καθοδηγήσουν την πολιτική της Κίνας βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Καθώς η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας μετατρέπεται σε πόλεμο, το Πεκίνο δεν ενδιαφέρεται να μπει στο δυτικό στόχαστρο. Σε πρόσφατα διεθνή φόρουμ, Κινέζοι διπλωμάτες δίνουν ισορροπημένες και συνοπτικές δηλώσεις για να κατευνάσουν τις ανησυχίες της Δύσης ότι μπορεί να ξεκινήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ταϊβάν ενώ η Ρωσία επιλαμβάνεται σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Ουκρανία, αυτό είναι ένα εφιαλτικό σενάριο για τη Δύση. Ωστόσο, η Κίνα αποφεύγει επίσης την άμεση κριτική στη Ρωσία για να αποφύγει την αναστάτωση ενός απρόβλεπτου εταίρου, κάτι που τυγχάνει να είναι χρήσιμο αυτή τη στιγμή για να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης μακριά από την Ασία. Έτσι, το Πεκίνο προσπαθεί να μην κλίνει προς καμία πλευρά, επειδή η σύγκρουση μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας είναι ευεργετική για την Κίνα που επιδιώκει να ενισχύσει τη δύναμή της. Αυτή η θέση πιθανότατα θα διατηρηθεί.

Η σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, θα κυριαρχήσει στις παγκόσμιες υποθέσεις για το υπόλοιπο του 2022. Στο άμεσο μέλλον, η Κίνα είναι έτοιμη να επωφεληθεί από τις εντάσεις μεταξύ των δυτικών πρωτευουσών και της Μόσχας. Κατά συνέπεια, είναι προς το συμφέρον του Πεκίνου να συνεχιστεί αυτή η σύγκρουση. Η κατάρρευση των σχέσεων της Ρωσίας με τη Δύση και η επιβολή δυτικών κυρώσεων θα ωθήσουν περαιτέρω τη Μόσχα στον «εναγκαλισμό» του Πεκίνου και θα επιτρέψουν στον τελευταίο μεγαλύτερη μόχλευση και επιρροή στη σχέση. Από αυτή την άποψη, η Κίνα πιθανότατα έχει προετοιμάσει μέτρα ως απάντηση στην αναζήτηση οικονομικής βοήθειας από τη Ρωσία.

Ωστόσο, η Κίνα δεν θα κινηθεί με τη Ρωσία εναντίον της Δύσης και θα αποστασιοποιηθεί περαιτέρω από τη ρωσική επιθετικότητα προς την Ουκρανία, καθώς ελπίζει να επεκτείνει ένα «κλαδί ελιάς» στην Ευρώπη όπου θα μπορούσε να κλονίσει το ενιαίο μέτωπο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, το οποίο μέτωπο αυξάνει την πίεση στην Κίνα. Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η Κίνα παρακολουθεί στενά τη αποσυναρμολόγηση της ευρωπαϊκής ειρήνης, ενώ σκέφτεται πώς θα μεγιστοποιήσει καλύτερα τα συμφέροντά της παίζοντας και με τα δύο άκρα.