Επιμέλεια μετάφρασης: Χρήστος Κατσέας

Του Nigel Gould-Davies

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδεικνύεται ως μέγα στρατηγικό λάθος.

Μετά από είκοσι ημέρες, είναι σαφές ότι η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν βασίστηκε σε αυταπάτες για την Ουκρανία, τη Δύση και τη Ρωσία. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα στο πεδίο της μάχης, ο Πούτιν έχει εκτοξεύσει δυνάμεις που αποδυναμώνουν τη θέση της χώρας του και τη δική του.

Πρώτον, ο Πούτιν υποτίμησε καθοριστικά τη συνοχή και τη βούληση της Ουκρανίας να αντισταθεί. Όταν κήρυξε τον πόλεμο, κάλεσε τις ουκρανικές δυνάμεις να καταθέσουν τα όπλα. Πολλοί προτίμησαν να πεθάνουν στις μάχες αντί να παραδοθούν, ενώ αρκετοί Ρώσοι στρατιώτες έχουν κάνει το αντίθετο. Η αυταπάτη του διπλασιάστηκε, όταν ο Πούτιν κάλεσε στη συνέχεια τον ουκρανικό στρατό να ανατρέψει τον πρόεδρο Volodymyr Zelensky. Αντίθετα, οι Ουκρανοί που δεν έχουν χρησιμοποίησαν ποτέ όπλο, τώρα μαθαίνουν έστω και υποτυπώδες να το κάνουν, καθώς και να φτιάχνουν μολότοφ για να υπερασπιστούν τη χώρα τους. Ο Πούτιν ολοκληρώνει ακούσια το έργο που ξεκίνησε το 2014 για την ένωση της ουκρανικής κοινωνίας και την ενίσχυση της εθνικής της ταυτότητας.

Δεύτερον, ο Πούτιν υποτίμησε τη δυτική συνοχή και αποφασιστικότητα. Η Ρωσία αντιμετωπίζει τώρα μια σειρά κυρώσεων που δεν έχουν επιβληθεί ποτέ σε μια μεγάλη οικονομία, ιδίως το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας. Η γερμανική πολιτική έχει υποστεί μια τεκτονική σεισμική αλλαγή: την αναστολή (νέκρωση) του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, τον αποκλεισμό των ρωσικών εταιριών από το SWIFT και την ιστορική απόφαση για μαζική αποστολή όπλων στην Ουκρανία. Όπως στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η υπέρβαση της Ρωσίας απελευθερώνει τη λανθάνουσα δύναμη της Δύσης. Όμως αυτή η ανταπόκριση είναι ακόμη πιο δυνατή τώρα, για δύο λόγους. Η Δύση έχει τώρα οικονομικά όπλα για να χτυπήσει τη Ρωσία πολύ πιο ταχέως και σκληρότερα. Και η δυτική ενότητα εκτείνεται σε όλες τις κοινωνίες, καθώς και στα κράτη. Κανένα σημαντικό «σώμα απόψεων» δε συμμερίζεται τη Ρωσία.

Η επιθετικότητα της Ρωσίας η οποία απειλεί την ευρύτερη διεθνή τάξη, καθώς και τη δυτική ασφάλεια, δεν έχει σχεδόν καμία υποστήριξη. Τα μεγάλα ασιατικά κράτη έχουν υπογράψει νέους ελέγχους εξαγωγών σε ημιαγωγούς. Ούτε οι στρατιωτικές επιδόσεις της Ρωσίας ούτε η τακτική διπλωματία της πριν από τον πόλεμο την εξομοίωσαν ως εταίρο. Η αποχή της Κίνας στην ψηφοφορία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 25 Φεβρουαρίου για την καταδίκη της εισβολής στην Ουκρανία αποτελεί ένα εμπαιγμό μετά από τη δήλωση φιλίας Πούτιν-Σι το «χωρίς όρια» τρεις εβδομάδες νωρίτερα. Εκτός από τη Λευκορωσία, η Ρωσία δεν απολαμβάνει ορατή υποστήριξη ακόμη και μεταξύ των μετασοβιετικών δυνάμεων. Ο Πούτιν απομονώνει μέρα με τη μέρα τη Ρωσία από τον κόσμο.

Τρίτον, ο Πούτιν υποτίμησε την εσωτερική αντιπολίτευση. Ο πόλεμος του ενάντια στους συμπατριώτες του Σλάβους είναι η πιο αντιδημοφιλή απόφαση που έχει λάβει ποτέ. Οι δηλωθέντες στόχοι στο να «αποναζιστοποιηθούν» σε μια χώρα με έναν δημοκρατικά εκλεγμένο Εβραϊκής καταγωγής πρόεδρο και να σταματήσουν μια «γενοκτονία», στερούνται αξιοπιστίας. Αναμφίβολα οι νεκροί Ρωσόφονοι είναι πάρα πολλοί στις αυτοαποκαλούμενες αυτόνομες περιοχές. Παρά την αυστηρά καταπιεσμένη κοινωνία των πολιτών, οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν από την πρώτη ημέρα της εισβολής, με 3.000 συλλήψεις ήδη. Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης έχουν εντολή να αποκαλούν την εισβολή «στρατιωτική επιχείρηση» και να επικαλούνται μόνο επίσημες ρωσικές πηγές. Ωστόσο, χάνοντας τον έλεγχο ενός ακόμα πολυμερούς χώρου πληροφοριών, οι αρχές έχουν αρχίσει να περιορίζουν την πρόσβαση στο Twitter και σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το πιο σημαντικό είναι ότι οι ρωσικές ελίτ είναι ανήσυχες. Ανησυχία και σε ανώτερα κυβερνητικά στελέχη, τους οποίους ο Πούτιν έπληξε και ταπείνωσε στην έκτακτη τηλεοπτική συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 21 Φεβρουαρίου. Αρκετές προσωπικότητες έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στον πόλεμο. Το «τσουνάμι» των κυρώσεων θα βλάψει ολόκληρη την επιχειρηματική τάξη, όχι μόνο τους ολιγάρχες που έχουν αρχίσει να εκδηλώνουν την ανησυχία τους. Όλα αυτά έχουν σημασία γιατί ο πόλεμος είναι ένας αγώνας προθέσεων, καθώς και όπλων. Στο πεδίο της μάχης και στο εσωτερικό μέτωπο, η αντίθεση των ρωσικών αμφιβολιών και του ουκρανικού ηθικού θα διαμορφώσει την πορεία της σύγκρουσης. Αλλά η αντίθεση στον πόλεμο έχει σημασία και για εσωτερικούς λόγους. Η εισβολή, το ανθρώπινο κόστος της και ο πόνος των κυρώσεων θα αποδυναμώσουν το καθεστώς του Πούτιν από κάτω και εκ των έσω.

Η εισβολή αναδεικνύεται ως ένα μεγάλο στρατηγικό λάθος. Καθώς η αντίσταση της Ουκρανίας, η διεθνής απομόνωση της Ρωσίας και η απομόνωση του Πούτιν εντός και εκτός της Ρωσίας βαθαίνουν, το Κρεμλίνο ξαφνικά βρίσκεται πολύ πιο αδύναμο σε κάθε πολιτικό μέτωπο. Αυτό συνεχίζει σε ένα μοτίβο διαδοχικών αποτυχιών. Όταν η ελεγχόμενη αστάθεια μέσω της κατοχής της Κριμαίας και οι συμφωνίες του Μίνσκ απέτυχαν, ο Πούτιν χρησιμοποίησε στην επιβολή. Όταν η επιβολή απέτυχε, προχώρησε στον πόλεμο. Ο πόλεμος παράγει τώρα ακόμη μεγαλύτερες δυσμενείς επιπτώσεις.

Τι θα κάνει τώρα ο Πούτιν;

Ο Πούτιν έχει κάθε κίνητρο να τερματίσει τον πόλεμο όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Υπάρχουν δύο τρόποι που θα μπορούσε να το κάνει αυτό. Ο πρώτος, που τώρα έχει αρχίσει να προσπαθεί, είναι να κερδίσει τον πόλεμο μέσω μιας δραστικής κλιμάκωσης. Αλλά το νόημα μιας νίκης είναι λιγότερο ξεκάθαρο σήμερα από ποτέ. Ενώ η Ρωσία μπορεί να καταλάβει την Ουκρανία με μεγάλο ανθρώπινο κόστος, κανένα ρωσικό καθεστώς «μαριονέτα» που θα εγκαταστήσει δε θα είναι νόμιμο ή σταθερό. Με αυτόν τον τρόπο η διεθνής απομόνωση και η εσωτερική κρίση της Ρωσίας θα ενταθούν.

Το δεύτερο είναι ο Πούτιν να περιορίσει τους στόχους του και να διαπραγματευτεί μια ειρήνη χωρίς αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο. Όμως, δεδομένης της εμμονής του Πούτιν με την Ουκρανία και των διακυβεύσεων που έχει εγείρει, αυτό θα ήταν μια ταπεινωτική οπισθοχώρηση που θα εξέταζε μόνο και εάν η επιβίωση του καθεστώτος του στη Ρωσία ήταν υπό αμφισβήτηση. Η Ρωσία δεν είναι ακόμη αξιόπιστη για τις διαπραγματεύσεις που έχει ξεκινήσει με την Ουκρανία. Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας του, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, είναι ένας κομματικός εγκάθετος πρώην υπουργός πολιτισμού και νυν σύμβουλος, χωρίς διπλωματική ή στρατιωτική εμπειρία. Οι συνομιλίες είναι μια λοξοδρόμηση ή, το πολύ, ένα προοίμιο της αναγκαστικής συνθηκολόγησης, καθώς η Ρωσία εντείνει αδιάκριτα τις επιθέσεις της και σε αμάχους.

Καθώς τα στάδια της αποτυχίας της Ρωσίας στην Ουκρανία βαθαίνουν, η κλιμάκωση είναι ταυτόχρονα η πιο επικίνδυνη πορεία δράσης και η μόνη που εγγυάται ότι δε θα αφήσει τη Ρωσία σε χειρότερη κατάσταση. Το βασικό ερώτημα που γεννάται είναι πόσο επιπλέον θα κλιμακώσει η Ρωσία. Στο διάγγελμα κήρυξης του πολέμου, ο Πούτιν έκανε λόγο «καλυμμένα» ασφαλώς, για πυρηνική απειλή, κατά μιας εξωτερικής εμπλοκής στη σύγκρουση. Τώρα έχει θέσει τις πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας σε ένα «ειδικό καθεστώς μάχης». Σε μια συνέντευξη του 2018 σχετικά με τα πυρηνικά όπλα, είπε «εάν κάποιος πάρει την απόφαση να καταστρέψει τη Ρωσία, έχουμε το δικαίωμα να απαντήσουμε. Ναι, θα είναι μια καταστροφή για την ανθρωπότητα και για τον κόσμο. Αλλά είμαι πολίτης της Ρωσίας και ο αρχηγός του κράτους… Γιατί χρειαζόμαστε έναν κόσμο χωρίς τη Ρωσία;». Για να δικαιολογήσει την εισβολή του, ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία δεν ήταν μόνο μια πραγματική απειλή για τα συμφέροντά τους, αλλά, και για την ίδια την ύπαρξη του κράτους.

Η Δύση εξοπλίζει τώρα την Ουκρανία και ωθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ρωσίας προς την κατάρρευση. Αυτή η κατάσταση είναι εξαιρετικά πιο ευμετάβλητη και λιγότερο προβλέψιμη από τις κρίσεις του Ψυχρού Πολέμου στην Ουγγαρία, το Βερολίνο και την Τσεχοσλοβακία, οι οποίες είχαν σταθερά (αν και ήταν βάναυσα) αποτελέσματα και δεν αποτελούσαν απειλή για τη σοβιετική εσωτερική σταθερότητα.

Οδηγημένος από την εμφανώς οργισμένη δυσαρέσκεια της Δύσης, ο Πούτιν κάνει σοβαρές λανθασμένες εκτιμήσεις.

Βρισκόμαστε σε μια αχαρτογράφητη και τρομακτική περιοχή για τη γη.

Πηγή: iiss.org