Γράφει η Χρύσα Παλιεράκη: Απόφοιτη του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Σε κλίμα ανησυχίας και υψηλών εντάσεων βρίσκεται ολόκληρη η Τουρκική επικράτεια εν όψει των πιο καθοριστικών εκλογών των τελευταίων δεκαετιών. Ερντογάν vs Κιλιτσντάρογλου και Νεοοθωμανισμός vs Κεμαλισμός. Αντίπαλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές της 14ης Μαΐου φέρεται να είναι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος στις 6 Μαρτίου επιλέχθηκε από έξι κόμματα της αντιπολίτευσης να ηγηθεί του συνασπισμού με το επίσημο όνομα «Συμμαχία του Έθνους». Μέχρι στιγμής το κόμμα του Κιλιτσντάρογλου, Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό κόμμα, προηγείται σημαντικά από τον επί χρόνια πρόεδρο της Τουρκίας Ερντογάν και αρχηγό του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Μάλιστα σύμφωνα με την Europol η διαφορά των δύο υποψηφίων είναι τεράστια με τον υποψήφιο της συμμαχίας της αντιπολίτευσης να λαμβάνει 57% και της κυβερνητικής συμμαχίας 43%. Όπως όλα δείχνουν ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει έναν αρκετά ενισχυμένο αντίπαλο υπό την σκιά των δυσμενών συνθηκών μετά τον καταστροφικό σεισμό, ο οποίος έπληξε σημαντικά το γόητρο του Τούρκου προέδρου.

Αυτή η οργή προς το πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δείχνει να αποτυπώνεται και σε μία από τις πρώτες δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν μετά τον σεισμό. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης που διενήργησε η εταιρεία ALF Research, το διάστημα 21 έως 25 Φεβρουαρίου 2023, 20 ημέρες μετά τον φονικό σεισμό, η συμμαχία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) συγκέντρωσε 35,1%, σε σχέση με το 47,6% που παίρνει η αντιπολίτευση τη Συμμαχίας του Έθνους, η οποία καταλαμβάνει την πρωτιά με σημαντική διαφορά. Μάλιστα αν συγκρίνει κάποιος τα ποσοστά του AKP με εκείνα των προηγούμενων εκλογών του 2018, παρατηρεί σημαντική πτώση πάνω από 13%.

Οι τουρκικές εκλογές έχουν αναγγελθεί για τις 14 Μαΐου. Περίπου εξήντα εκατομμύρια Τούρκοι ψηφοφόροι θα λάβουν μέρος σε διπλές εκλογές, τόσο για την τουρκική εθνοσυνέλευση όσο και για την προεδρία. Πρόκειται για τις πιο κρίσιμες εκλογές μετά την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923. Επιπλέον, για πρώτη φορά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όχι μόνο δεν αποτελεί ξεκάθαρο φαβορί αλλά ολόκληρη η αντιπολίτευση, 6 κόμματα διαφορετικής το κάθε ένα ιδεολογικής προέλευσης, έχουν συμπτύξει μια πλατφόρμα δυναμικής ώστε να του αντιταχθούν.
Θα έπρεπε να φοβάται ο Ερντογάν τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου;

Ο ηγέτης του κοσμικού, κεντροαριστερού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της Τουρκίας είναι βαθιά κεμαλικός και αντίθετος με οποιαδήποτε πεποίθηση και ιδεολογία του Ερντογάν. Εκπροσωπεί το κόμμα που δημιουργήθηκε πριν από 100 χρόνια από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στη θεμελίωση και στο χτίσιμο της σύγχρονης Τουρκίας. Οι εκ θεμελίων αντίθετες κατευθύνσεις που ακολουθούν Ερντογάν και Κιλιτσντάρογλου έχουν τις ρίζες τους, ο ένας στον Νεοοθωμανισμό και ο δεύτερος στον Κεμαλισμό.

Αυτό το οποίο επικρατεί σήμερα στην Τουρκία είναι ο Νεοοθωμανισμός, ο οποίος αποβλέπει στην απόκτηση μεγαλύτερης πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής επιρροής στα πρώην οθωμανικά εδάφη. Κατά προτεραιότητα, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και έπειτα στα Βαλκάνια. Τα παραπάνω αποτελούν πολιτική επένδυση και σκοπό του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν. Από την άλλη, ο Κεμαλισμός ήταν μια ηγεμονική ιδεολογία, η οποία απέβλεπε στην εκρίζωση του Σουλτανικού καθεστώτος. Πλέον αποτελεί ένα ιστορικό κίνημα καθώς όλοι παραδέχονται την επιρροή του και την συμβολή του στην σημερινή Τουρκία. Ο Ερντογάν δεν τον έχει αποκηρύξει επίσημα, όντας αντιτιθέμενος του, καθώς βλέπει και ο ίδιος ότι είναι βαθιά θεμελιωμένος σε όλες τις εκφάνσεις της τουρκικής ζωής.

Όμως πέρα από τις ιδεολογικές διαφορές των δύο υποψηφίων, στις εκλογές της 14ης Μαΐου οι πολίτες θα κληθούν να αποφασίσουν πώς θα κυβερνηθεί η χώρα ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής τους. Θα αποδεχτούν τον αυταρχικό τρόπο του Ερντογάν ή θα επιλέξουν μια πιο δημοκρατική πορεία όπως υπόσχεται ο Κιλιτσντάρογλου;

Ο Ερντογάν κρατάει στα χέρια του την δύναμη της εξωτερικής πολιτικής και αυτό το πλεονέκτημα μπορεί να το χρησιμοποιήσει και να αναστρέψει το αρνητικό κλίμα που έχει διαμορφωθεί από την οικονομική κρίση. Η Σαουδική Αραβία και οι πλούσιες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής δεν θέλουν να τον χάσουν, το ίδιο και ο Πούτιν. Μάλιστα η Σαουδική Αραβία φαίνεται να του έστειλε αρωγή 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ αμέτρητα ρωσικά κεφάλαια που δεν μπορούν να πάνε στην Δύση βρίσκουν καταφύγιο στην Τουρκία. Οι παραπάνω τον βοηθούν οικονομικά και κάπως έτσι προσπαθεί να προσπεράσει τα δυσβάστακτα οικονομικά προγράμματα του πληθωρισμού, της μείωσης της αγοραστικής δύναμης του τουρκικού λαού και φυσικά την καταπόντιση του εθνικού νομίσματος.

Από την άλλη πλευρά πάλι ο Κιλιτσντάρογλου, ως κοινός υποψήφιος της συμμαχίας της αντιπολίτευσης υπόσχεται μεταβολή του πολιτεύματος με ενίσχυση του κοινοβουλευτισμού και αφαίρεση εξουσιών από τον πρόεδρο, μείωση του πληθωρισμού, ανεξαρτησία της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εξίσου σημαντικό ρόλο στην εκλογική αναμέτρηση έχει και το συναισθηματικό στοιχείο. Οι οπαδοί του Ερντογάν τρέφουν μια προσωπολατρία προς το μέρος του. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον εκλογικό χάρτη της Τουρκίας, τα παράλια και τα πιο πλούσια μέρη είναι κεμαλικά ενώ όσο προχωράμε στην επαρχία και στα χωριά, τα οποία βρίσκονται σε κατάσταση που θυμίζει δεκαετία του ‘50 ο Ερντογάν μέσω της προπαγάνδας, έχει δημιουργήσει μια ταύτιση του εαυτού του με τους ντόπιους, πείθοντάς τους ότι έχει ξεκινήσει από πολύ χαμηλά μέχρι να ανέβει τα σκαλοπάτια της εξουσίας και έχει καλλιεργήσει ένα κλίμα προσωπολατρίας,. Η προσωπολατρία του ηγέτη αποτελεί παράδοση στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Μάλιστα τους τελευταίους μήνες ο Ερντογάν για να προσελκύσει ψηφοφόρους έδωσε φθηνά δάνεια, επιδότησε την ενέργεια, έκανε φορολογικές ελαφρύνσεις και μείωσε τα όρια συνταξιοδότησης. Βέβαια μετά το σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, έχει κλονιστεί η αφοσίωση των θυμάτων του σεισμού σ΄ αυτές τις περιοχές και ταυτόχρονα ο Ερντογάν έχει χάσει σ’ ένα βαθμό την απήχηση και την ικανότητα να επηρεάζει τους ψηφοφόρους του, παρά τις οικονομικές βοήθειες και τα ανορθωτικά προγράμματα που υπόσχεται.

Γύρω από τον Κιλιτσντάρογλου βέβαια δεν εκδηλώνεται κύμα λαϊκής υποστήριξης. Επιλέχθηκε ως κοινός υποψήφιος από τη συμμαχία της αντιπολίτευσης ως μια μετριοπαθή επιλογή που θα συμβάλει στην πολιτική ισορροπία της συμμαχίας και ταυτόχρονα θα αμβλύνει το διχασμό που έχει προκαλέσει στον τουρκικό λαό η πολιτική του Ερντογάν. Ο ίδιος μάλιστα ο Ερντογάν έχει εκφράσει την προτίμησή του στον Κιλιτσντάρογλου, ως αρχηγού της αντιπολίτευσης, προφανώς επειδή τον θεωρεί εύκολο αντίπαλο. Παρ΄ όλ’ αυτά είναι γεγονός ότι ο Ερντογάν σήμερα δέχεται τη σοβαρότερη αμφισβήτηση της 20ετούς εξουσίας του. Όμως η ισχυρή βάση που εξακολουθεί να έχει, η δεινότητά του στην προεκλογική εκστρατεία, ο αυταρχισμός του, η απρόβλεπτη φύση του, όταν πιέζεται του δίνουν κάποια περιθώρια να αυξήσει τη δυναμική του. Επομένως δεν θα είναι εύκολο να ηττηθεί. Άλλωστε όποια αλλαγή και αν προκύψει στην Τουρκία, η υποστήριξη από το κόμμα του Ερντογάν θα είναι απαραίτητη, καθώς η αντιπολίτευση δεν θα είναι εύκολο να συνεννοηθεί εξαιτίας των ιδεολογικών διαφορών των κομμάτων που την απαρτίζουν.