Γράφει ο Κάτς80

Για την επίτευξη σταθερότητας και ευημερίας, η κουρδική περιοχή του Ιράκ πρέπει να αντιμετωπίσει την πολιτικοποίηση των θεσμικών της οργάνων. Αυτό το πρόβλημα είναι εδώ και χρόνια, συνεπώς θα καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για τη θέσπιση ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, αυτός είναι ο καλύτερος δρόμος για τους Κούρδους στο Ιράκ.

Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) αντιμετωπίζει μια συστημική κρίση από την ίδρυσή της το 1992. Πρώτον, παρά τις πολλές προσπάθειες αποπολιτικοποίησης των ένοπλων δυνάμεων του Peshmerga της KRG, παραμένουν διαιρεμένες. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP) και η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK) ήταν δύο ένοπλες ομάδες που πολεμούσαν το ιρακινό κράτος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980 και έχουν κρατήσει τα στρατεύματα και τις δυνάμεις ασφαλείας υπό τον έλεγχό τους, ακόμη και μετά την άνοδο της KRG.

Ανάγκη Μεταρρύθμισης.

Από θεσμική άποψη, η κυβέρνηση KRG παραμένει ανεπαρκής και διαβιεί σε ένα αδιέξοδο όσον αφορά τη διανομή εξουσιών εντός της κυβέρνησης και το εάν η κυβέρνηση πρέπει να έχει κοινοβουλευτική ή προεδρική δημοκρατία. Η περιοχή δεν έχει ακόμη υιοθετήσει σύνταγμα. Από το 2005 έως το Νοέμβριο του 2017, η περιοχή λειτούργησε με ένα προεδρικό σύστημα και με αδύναμη νομοθετική εξουσία που λειτουργούσε ως επί το πλείστον για τη θέσπιση νομοθεσίας που συνέτασσε το KDP και η PUK στις συνεδριάσεις του πολιτικού γραφείου στις κλειστές συνεδριάσεις.

Τον Οκτώβριο του 2015, οι δυνάμεις ασφαλείας που ήταν αφοσιωμένες στο KDP εμπόδισαν τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Yusuf Muhammad από το Κίνημα Αλλαγής (Gorran), το δεύτερο μεγαλύτερο μπλοκ στο κοινοβούλιο, να εισέλθει στη πρωτεύουσα Erbil. Ο Yusuf Muhammad προσπάθησε να συμμετάσχει σε μια σύνοδο για την τροποποίηση του νόμου περί Προεδρίας, σύμφωνα με τον οποίο η θητεία του Προέδρου Μασούντ Μπαρζάνι είχε λήξει νόμιμα, παρόλο που παρέμεινε στην εξουσία. Το KDP αναφέρθηκε στη συνάντηση αυτή ως «απόπειρα πραξικοπήματος» και υπερασπίστηκε την απόφαση να κρατήσει τον Μπαρζάνι στο αξίωμα του προέδρου ως αναγκαιότητα του πολέμου εναντίον του ISIS.

Η περιοχή του Κουρδιστάν στερείται επίσης ανεξάρτητης δικαιοσύνης. Σε μια έρευνα που διεξήχθη από το Κέντρο Ανάπτυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (DHRD), μεταξύ 300 ατόμων στην περιοχή του Κουρδιστάν, το 50% πιστεύει ότι η ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος στο Κουρδιστάν είναι αμφίβολη, ενώ το 40% πιστεύει ότι η ανεξαρτησία του είναι σε μεσαίο επίπεδο. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει τη φήμη ότι είναι ένα όργανο των κυβερνώντων πολιτικών κομμάτων και αποδοκιμάζει την αντιπολίτευση. Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2017, ο Γενικός Εισαγγελέας άσκησε κατηγορίες εναντίον του Rabun Maruf, βουλευτή που επέκρινε τους στρατιωτικούς διοικητές της KDP σε συνέντευξη Τύπου για το ότι έχουν «θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια της Περιφέρειας».

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης στο News Channel του Kurdstat, ο Karzan Fazil, ένας δικηγόρος στο DHRD, δήλωσε ότι τα δικαστήρια δεν μπορούν να εκδώσουν ένταλμα σύλληψης για κάποιον που διαπράττει έγκλημα αν βρίσκονται σε επίπεδο αξιωματικού των δυνάμεων ασφαλείας. Αναφέρθηκε επίσης σε μια περίπτωση όπου ένας υπάλληλος των υπηρεσιών ασφαλείας (Asaesh) κατηγορήθηκε για δολοφονία, αλλά δεν είχε προσαχθεί στο δικαστήριο επειδή η υπηρεσία ασφάλειας Asaesh αρνήθηκε να τον παραδώσει στη δικαιοσύνη. Αντ’ αυτού, η Asaesh ζήτησε τα αρχεία της υπόθεσης και ότι θα εκτελέσουν το ένταλμα οι ίδιοι. Αυτό μπορεί να αυξήσει το μέγεθος των αντιποίνων που γίνονται από πολίτες, επειδή οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τα δικαστήρια.

Η έλλειψη θεσμικής συνοχής και η επιρροή των πολιτικών γραφείων KDP και PUK στην πολιτική διαδικασία διευκόλυναν τη διαφθορά και την κακή διαχείριση των δημόσιων πόρων. Τα κεφάλαια αυτά προέρχονται από την απροσδόκητη άνοδο των ενοικίων πετρελαίου από την ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου της περιοχής. Παρά την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων και την βιομετρική καταγραφή των εργαζομένων και των μισθών λιτότητας, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει είναι μόνο επιφανειακές για το βαθιά ριζωμένο σύστημα της πατρωνίας που έχει κυριαρχήσει των δαπανών του προϋπολογισμού της κυβέρνησης KRG. Ενώ ορισμένοι υπάλληλοι χαμηλού επιπέδου έχουν κλητεύσει μέχρι στιγμής πολλά υψηλόβαθμα στελέχη, δεν έχουν διωχθεί οι ποινικές υποθέσεις διαφθοράς αξιωματούχων, όπως υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί, γενικοί διευθυντές και διοικητές.

Το 2016, η KRG ζήτησε έναν «χάρτη πορείας» από την Παγκόσμια Τράπεζα για την περιφερειακή οικονομική μεταρρύθμιση. Η Παγκόσμια Τράπεζα συνέταξε λεπτομερή έκθεση , η οποία συνιστά να λάβει η KRG μέτρα για τη διαφοροποίηση της οικονομίας της, μειώνοντας τα εμπόδια στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενισχύοντας την εγχώρια γεωργική και βιομηχανική παραγωγή και μειώνοντας την εξάρτηση από τις εισαγωγές. Η έκθεση συνέστησε επίσης στην KRG να αυξήσει την πρόσβαση σε πιστώσεις για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, να μειώσει τις επιδοτήσεις, να μειώσει την απασχόληση στο δημόσιο τομέα, να βελτιώσει την υπευθυνότητα και να αντιμετωπίσει τη διαφθορά. Η έκθεση συνιστά επίσης ένα σύστημα συνταξιοδότησης και κοινωνικής πρόνοιας που θα βασίζεται στην ανάγκη να μειωθεί ο αριθμός των εργαζομένων του δημόσιου τομέα που εισπράττουν πολλαπλές συντάξεις.

Ωστόσο, η κυβέρνηση KRG δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την έκθεση με το σκεπτικό ότι βρισκόταν στη μέση του πολέμου με τον ISIS. Για να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της σε δισεκατομμύρια δολάρια περιορίζοντας τις δημόσιες δαπάνες, η KRG ανακοίνωσε ένα νέο «σχέδιο αποταμίευσης» τον Φεβρουάριο του 2016. Το σχέδιο αυτό πρότεινε περικοπές μισθών σε όλους τους δημόσιους υπαλλήλους, κυμαινόμενες μεταξύ 15 και 75 τοις εκατό, ανάλογα με τη θέση και την αμοιβή τους. Οι περικοπές επηρέασαν δυσανάλογα τους χαμηλότερους μισθωτούς. Επιπλέον, η KRG δεν μπόρεσε να πληρώνει σταθερά τους μισθούς βάσει αυτού του σχεδίου και οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων καθυστερούσαν για μερικούς μήνες, προκαλώντας εκτεταμένη φτώχεια, ιδίως στις επαρχίες Sulaimaniyah και Halabja, όπου η ανάπτυξη του δημόσιου τομέα καθυστέρησε από τις άλλες κυβερνήσεις. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών εξαρτώνται εξίσου από το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας για τα τρόφιμα, τα καύσιμα και το εισόδημα.

Η ιρακινή κυβέρνηση περικόπτει τον προϋπολογισμό του Κουρδιστάν κάθε χρόνο από το 2014 και επομένως η KRG δεν μπορεί να πληρώσει τους υπαλλήλους της. Τα αποτελέσματα είναι σαφή: από οικονομική άποψη, οι άνθρωποι ζουν σε βαριές συνθήκες, υποχρεώνοντας δεκάδες χιλιάδες να  μεταναστεύσουν  από την περιοχή. Μια άλλη συνέπεια είναι ότι, σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις, το  ποσοστό εγκληματικότητας  αυξάνεται στο ιρακινό Κουρδιστάν.

Ο πρωθυπουργός του Ιράκ Haider al-Abadi δήλωσε πρόσφατα ότι η κυβέρνησή του είναι πρόθυμη να πληρώσει τους κουρδικούς μισθούς, η κουρδική κυβέρνηση KRG εξέφρασε την ικανοποίησή της και δήλωσε ότι αυτό προϋποθέτει ότι η ιρακινή κυβέρνηση θα πληρώσει 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους. Αποπληρώνοντας το κόστος από το Ιράκ θα ανέλθει σε 897,5 δισ. Ιρακινών δηναρίων η (772 εκατ. Δολάρια). Ωστόσο, ο Abadi δεν πιστεύει ότι η KRG θα μπορούσε να έχει 1.2 εκατομμύρια υπαλλήλους στην μισθοδοσία της. Ανέφερε ότι: «Τα κουρδικά κόμματα έχουν απασχολήσει από καιρό ανθρώπους για να αγοράσουν την πίστη τους ή για την διαφθορά τους… Κάτι που πρέπει να σταματήσει». Ο Abadi ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η Βαγδάτη θα ξεκινήσει τον έλεγχο καταλόγων μισθοδοσίας για τους δημόσιους υπαλλήλους της ομάδας της KRG ανά ομάδα και θα τους καταβληθεί το ποσό κατά τον έλεγχο. Ωστόσο, ο Abadi μπορεί να μην είναι ειλικρινής όσον αφορά την καταβολή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων της KRG και το νόμιμο μερίδιο του προϋπολογισμού όπως επιθυμεί η KRG, καθώς αυτό θα μπορούσε να βλάψει τη θέση του Abadi στις επερχόμενες γενικές εκλογές του Μαΐου 2018.

Η αποτυχία ενσωμάτωσης και μεταρρύθμισης των δυνάμεων ασφαλείας  της KRG αποδυνάμωσε επίσης τη θέση της KRG έναντι της ιρακινής κυβέρνησης. Αυτό αποδεικνύεται από τις πρόσφατες επιθέσεις των ιρακινών δυνάμεων στο Kirkuk. Σύμφωνα με τον Kaderi Haji Ali, εξέχοντα κούρδο πολιτικό και ιδρυτή του Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν PUK, «Αν οι ιρακινές δυνάμεις ποτέ δεν είχαν επιτεθεί στο Kirkuk, δεν θα ξέραμε τις διαιρέσεις μεταξύ των δυνάμεων του PUK», επίσης ανέφερε, «Η μονάδα PUK των 70 είναι πολύ ισχυρή και έχει πολύ καλές ικανότητες στον πόλεμο». Οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας δεν μπορούσαν να πολεμήσουν. Αλλά οι ιρακινοί αξιωματούχοι γνώριζαν ήδη ότι οι δυνάμεις του PUK στην επαρχία Kirkuk χωρίστηκαν και ελάμβαναν εντολές από δύο διαφορετικές πηγές και επομένως επιτέθηκαν στο Kirkuk και στη συνέχεια οι Κούρδοι έχασαν όλες τις περιοχές που είχαν προηγουμένως υπό τον έλεγχο των κουρδικών δυνάμεων.

Κίνδυνος στον ορίζοντα.

Μετά από τρία χρόνια μισθών λιτότητας, πολιτικών κρίσεων και στρατιωτικών αποτυχιών, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν στις περιοχές, Sulimania, Rania, Halabja, και Koya, και σε άλλες πόλεις το Δεκέμβριο του 2017, για να ασκήσουν πίεση στους αξιωματούχους της KRG  να εφαρμόσουν ριζικές αλλαγές. Οι αξιωματούχοι αντ’ αυτού απάντησαν εφαρμόζοντας τον στρατιωτικό νόμο και συλλαμβάνοντας μαζικά ακτιβιστές και δημοσιογράφους. Όχι μόνο υπάρχει κίνδυνος η ιρακινή ομοσπονδιακή κυβέρνηση οι άλλες περιφερειακές δυνάμεις να εκμεταλλευτούν το κενό ασφαλείας, αλλά η κινητοποίηση των δυνάμεων που ελέγχονται από την KDP στην ελεγχόμενη από το PUK κυβέρνηση του Sulaimaniyah για τον έλεγχο των αναταραχών εγείρει την προοπτική ενός ανανεωμένου κομματικού πολέμου.

Η πολιτικοποίηση των θεσμών της KRG, η ασταθής ανάπτυξη και η έλλειψη μεταρρύθμισης έχουν πολλές σοβαρές συνέπειες για την περιοχή του Κουρδιστάν στο Ιράκ. Πρώτον, μέσω μιας σειράς πολιτικών κρίσεων στις οποίες τα κυρίαρχα κόμματα παρακάμπτονταν τους δημοκρατικούς θεσμούς της KRG για να επιβάλουν το θέλημά τους, τα πολιτικά κόμματα της περιοχής, και ιδιαίτερα το PUK, έχασαν την εμπιστοσύνη των περιφερειών τους. Η καθυστέρηση και η άρνηση των μεταρρυθμίσεων άνοιξε το δρόμο για βίαιες διαμαρτυρίες και ορισμένες από αυτές τις διαμαρτυρίες μπορεί να προκαλέσουν το σημερινό πολιτικό σύστημα και να παρουσιαστούν με τη μορφή εξεγέρσεων. Στο χειρότερο σενάριο, οι αναταραχές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εμφύλιο πόλεμο στο ιρακινό Κουρδιστάν, πράγμα που θα μπορούσε να σημαίνει το τέλος της KRG, καθώς θα αποτελούσε πρόσχημα για την στρατιωτική ανάπτυξη του Ιράκ στην περιοχή, μια πιθανότητα που ανέφερε ο πρωθυπουργός Abadi μέχρι πρόσφατα. Επιπλέον, η έλλειψη οικονομικών μεταρρυθμίσεων καθιστά την κουρδική κυβέρνηση ευάλωτη στις οικονομικές κυρώσεις, την επισιτιστική ανασφάλεια και τη μεταβλητότητα των παγκόσμιων αγορών ενέργειας.

Η μεταρρύθμιση των υπηρεσιών ασφαλείας της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν είναι ένα μεγάλο καθήκον. Το πρώτο απαραίτητο βήμα είναι η αποπολιτικοποίηση των δυνάμεων ασφαλείας. Οι δυνάμεις ασφαλείας και το Peshmerga θα έπρεπε να απαντούν στον λαό και σε κανέναν άλλο. Δεύτερον, η εφαρμογή ενός πολιτικού συστήματος που βασίζεται σε ένα ισχυρό κοινοβούλιο επιτρέπει στους εκλεγμένους υπαλλήλους να παρακολουθούν τις υπηρεσίες ασφαλείας.

Θα ενισχύσει σημαντικά το καθεστώς της KRG σε σχέση με τη Βαγδάτη και θα τερματίσει οποιαδήποτε επιχειρήματα ότι η KRG είναι ένα μη δημοκρατικό όργανο. Έχοντας ένα ισχυρό κοινοβούλιο θα καταστήσει την περιφερική κυβέρνηση πολιτικά ισχυρή στα μάτια της Δύσης και θα μπορεί να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή στη Βαγδάτη. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση των πολιτικών συστημάτων θα ενισχύσει την ανθρώπινη ασφάλεια εντός της KRG, το οποίο τώρα απειλείται.

Συμφωνώντας με αυτή τη νέα ρύθμιση, τα δύο κυβερνώντα κόμματα θα μπορούσαν να επαναπροσδιοριστούν ως ισχυρά και λαϊκά κόμματα. Τέλος, είναι σαφές ότι η μεταρρύθμιση χωρίς αποκλεισμούς θα οδηγήσει σε μια ισχυρή και δημοκρατική κυβέρνηση. Αυτό θα βελτιώσει τους δεσμούς της KRG με τις δυτικές δυνάμεις, για τους οποίους η δημοκρατία είναι πρωταρχικής σημασίας.

Η έλλειψη δημοκρατίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και η ύπαρξη κατάλληλου δημοκρατικού εταίρου στον αγώνα κατά του εξτρεμισμού είναι πραγματικά σημαντική για τους δυτικούς ηγέτες. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο η KRG μπορεί να προσελκύσει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στο κουρδικό ζήτημα είναι να γίνει μια πραγματική δημοκρατία και ένα πρότυπο για την περιοχή. Η έλλειψη δημοκρατίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και η ύπαρξη ενός κατάλληλου δημοκρατικού εταίρου στον αγώνα κατά του εξτρεμισμού είναι πραγματικά σημαντική για τους δυτικούς ηγέτες.

Χρήστος Κατσέας