Γράφει ο Κάτς80

Τεχεράνη Ιράν – Την 1η Νοεμβρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πραγματοποίησε επίσκεψη εργασίας στην Τεχεράνη για τη δεύτερη τριμερή σύνοδο κορυφής της Κασπίας. Η πολυάσχολη ημερήσια ατζέντα του περιλάμβανε συναντήσεις με τον Ιρανό Ανώτατο Ηγέτη Αϊατολάχ Αλί Χαμενεΐ, τον Πρόεδρο Χασάν Ρουχάνι και τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ίλχαμ Αλίγιεφ.

Αυτή είναι η τρίτη επίσκεψη του Πούτιν στο Ιράν την τελευταία φορά τον Νοέμβριο του 2015, δύο μήνες μετά την έναρξη της στρατιωτικής εκστρατείας της Ρωσίας στη Συρία.

Αν και αυτή τη φορά το θέμα της ενεργειακής συνεργασίας ήταν κεντρικής σημασίας στην τριμερή συνάντηση, οι συζητήσεις του Πούτιν για τη Συρία με τον Χαμενεΐ και τον Ρουχάνι για πολλούς εξωτερικούς παρατηρητές ήταν το πιο ενδιαφέρον μέρος των συνομιλιών.

Κατά τη διάρκεια του συριακού πολέμου, η Ρωσία και το Ιράν υπήρξαν κρίσιμες μεταξύ τους τόσο πολιτικά όσο και επί τόπου, με την ανταλλαγή πληροφοριών και σημαντικό αριθμό στρατιωτικών επαφών που δεν είχαν προηγηθεί στη σύγχρονη ιστορία των δύο χωρών.

Ωστόσο, η Μόσχα και η Τεχεράνη δεν μοιράζονται πάντα παρόμοιες απόψεις σχετικά με τη μελλοντική σύνθεση της κυβέρνησης της Συρίας, τον ρόλο των Κούρδων, τη μοίρα του Προέδρου Bashar al-Assad ή τη σιωπηρή αντιπαλότητα για τον έλεγχο των ορυκτών πόρων σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

Κορυφή όλων αυτών των γεγονότων είναι η βαθιά ιστορική δυσπιστία που τροφοδοτείται κάθε φορά που η Ρωσία έρχεται σε επαφή με οποιονδήποτε από τους πολέμους του Ιράν του Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες ή συνεργάζεται με τη Συριακή αντιπολίτευση εκτός του πλαισίου των ειρηνευτικών συνομιλιών της Αστάνα.

Πράγματι, υπάρχουν ανησυχίες στη Μόσχα και την Τεχεράνη ότι καθώς η ενεργός φάση του πολέμου κατά των ριζοσπαστικών ισλαμιστών τερματίζεται και οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης της Συρίας απασχολούνται μέσω διαφόρων πολιτικών πλατφορμών το χάσμα μεταξύ των ρωσικών και ιρανικών προσεγγίσεων που απορρέουν από διαφορετικά συμφέροντα μπορεί να αυξηθεί.

Οι ανησυχίες είναι σοβαρές και κάθε κόμμα έχει τη δική του εσωτερική συζήτηση για το πώς να μην καταλήξει να παίζει τον ανόητο. Ωστόσο, και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι πρέπει να διατηρηθεί ο σύζευξη της ευκολίας που γεννήθηκε από την ανάγκη συνεργασίας σε σχέση με τις κοινές απειλές στη Συρία. Και οι δύο αναγνωρίζουν πολύ καλά ότι υπάρχουν πολλοί αντίπαλοι στο εσωτερικό της Ρωσίας και του Ιράν και ακόμα πιο περιφερειακά και διεθνώς, που αναζητούν κάθε ευκαιρία στο να οδηγήσουν μια σφήνα μεταξύ Ρώσων και Ιρανών σχετικά με τη Συρία.

Παρόλο που φαίνεται ότι κάθε συμβαλλόμενο μέρος θα προτιμούσε να καθιερώσει την ατζέντα του άλλου αντί να βρει αμοιβαία επωφελείς λύσεις, το κατώτατο σημείο για τους δύο είναι σαφές: η Ρωσία και το Ιράν χρειάζονται ο ένας τον άλλον. Στην πραγματικότητα, τόσο ο Πούτιν, στις παρατηρήσεις του με τον Ρουχάνι, όσο και ο Χαμενεΐ, στις παρατηρήσεις του προς τον πρόεδρο της Ρωσίας, επανέλαβαν αυτή την ιδέα.

Μιλώντας στην τελική συνέντευξη Τύπου της συνόδου κορυφής, ο Ρουχάνι δήλωσε: «Η συνεργασία μας βοήθησε στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην περιοχή. … Μαζί μπορούμε να εδραιώσουμε την περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια ».

Ο Πούτιν επανέλαβε την αξιολόγηση, λέγοντας ότι «η περιφερειακή ασφάλεια, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η κατάσταση στη Συρία συζητήθηκαν» λεπτομερώς «.

«Υπάρχουν πολλά ζητήματα και κανένα από αυτά δεν μπορεί να επιλυθεί μονομερώς. Καμία πλευρά, καμία χώρα δεν μπορεί να επιλύσει αυτά τα προβλήματα μόνη της. Ελπίζουμε για περαιτέρω παραγωγική συνεργασία με τους Ιρανούς εταίρους και φίλους μας και δίνω υψηλούς στόχους στα αποτελέσματα της σημερινής επίσκεψης»  πρόσθεσε.

 Ο Χαμενεΐ, ο οποίος είχε φιλοξενήσει τον Πούτιν λίγες ώρες πριν από αυτές τις δηλώσεις, είχε μια παρόμοια δήλωση για τον Ρώσο πρόεδρο αλλά με μια κάπως διαφορετική συστροφή, θέτοντας τη ρώσο – ιρανική σχέση σε ένα πιο παγκόσμιο πλαίσιο. «Η συνεργασία μας μπορεί να απομονώσει την Αμερική. … Η αποτυχία των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ τρομοκράτες στη Συρία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, αλλά οι Αμερικανοί συνεχίζουν τα σχέδιά τους », δήλωσε ο Χαμενεΐ.

«Ως εκ τούτου, η επίλυση της κρίσης στη Συρία χρειάζεται τη συνεχή στενή συνεργασία μας…. Είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τις κυρώσεις των ΗΠΑ και να απομονώσουμε την Αμερική, αρνούμενοι να χρησιμοποιήσουμε το δολάριο και αντί ‘αυτού να χρησιμοποιήσουμε τα εθνικά μας νομίσματα σε διμερείς και πολυμερείς (οικονομικές) πράξεις «, πρόσθεσε. Αυτή η δήλωση του Χαμενεϊ προορίζεται να μεταδώσει τουλάχιστον τρία μηνύματα στον ρώσο πρόεδρο.

Πρώτον, οι Ιρανοί δεν βλέπουν τον πόλεμο στη Συρία να τελειώνει. Αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο, δεδομένης της επανειλημμένης δήλωσης του ρωσικού στρατού ότι η ενέργειες της στη Συρία «ολοκληρώνονται» και οι φήμες ότι οι ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις στη χώρα θα αρχίσουν σύντομα μια σταδιακή ανάκαμψη.

Νωρίτερα, η σωστά ενημερωμένη ηλεκτρονική εφημερίδα Kommersant της Ρωσίας αναφέρθηκε στις δικές της πηγές στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας, λέγοντας ότι η Μόσχα εξετάζει τη μερική απόσυρση των στρατιωτικών αεροσκαφών, των ελικοπτέρων και του τεχνικού προσωπικού. Θα παραμείνουν αντιαεροπορικά αμυντικά συστήματα και περισσότερα από ένα στρατιωτικό σώμα για την προστασία των ρωσικών στρατιωτικών υλικών στο Khmeimim και στο Tartus, μαζί με μονάδες στρατιωτικής αστυνομίας και στρατιωτικούς συμβούλους.

Μια σταδιακή αποχώρηση θα υποδηλώνει ότι η Μόσχα θα στρέψει την εστίαση από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην εξεύρεση πολιτικής διευθέτησης στη Συρία. Σχολιάζοντας τα νέα του Kommersant, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, αρνήθηκε ότι έχει ληφθεί συγκεκριμένη απόφαση σχετικά με την αποχώρηση και δήλωσε ότι: «Η τελευταία λέξη έγκειται στον αρχηγό του Στρατού».

Δεύτερον, ο Χαμενεΐ’ θέλει ο Πούτιν να παραμείνει σε εγρήγορση όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τη μια πλευρά, αυτό αντανακλά την ανησυχία της Τεχεράνης για τη δυνατότητα μιας συμφωνίας μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον που θα ήταν επιζήμια για τα συμφέροντα του Ιράν στη Συρία και το Ιράκ. Από την άλλη, μιλάει για την ετοιμότητα του Ιράν για ένα χειρότερο σενάριο στο οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να καταλήξουν σε πολιτικές που εμποδίζουν στρατιωτικά ή πολιτικά τα ρωσικά και ιρανικά κέρδη.

Η Τεχεράνη θεωρεί τη διοίκηση του Ντόναλντ Τραμπ ότι προσπαθεί να αντιμετωπίσει συνολικά τις ιρανικές πολιτικές στην περιοχή, οπότε δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο Ιράν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα συμφωνήσουν ποτέ για την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν στην περιοχή υπό οποιαδήποτε μορφή. Η αποκήρυξη του  κοινού ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης από αυτή την άποψη είναι μόνο ένα μέρος της στρατηγικής, πιστεύει η Τεχεράνη. Αυτή η αντίληψη συνδέεται στενά με αυτό που φαίνεται να είναι το τρίτο μήνυμα του Χαμενεΐ’ στον Πούτιν: η Ρωσία και το Ιράν πρέπει να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους και σε άλλα επίπεδα. Ο Χαμενεΐ επαίνεσε τον Πούτιν ότι είναι ένας «ισχυρός και υπεύθυνος ηγέτης» και είπε ότι η Ρωσία είναι μια χώρα «με την οποία μπορούμε να διεξάγουμε διάλογο και συνεργασία».

Η αξιολόγηση σίγουρα δεν σημαίνει ότι ο Χαμενεΐ’ και η υπόλοιπη ιρανική ηγεσία δεν είναι επιφυλακτικοί για τις στρατιωτικές διαπραγματεύσεις της Μόσχας οι Σαουδάραβες και οι Τούρκοι, τα ενεργειακά της συμφέροντα στο Ιράκ Κουρδιστάν και η προθυμία τις να διατηρήσει το συντονισμό με το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχει μια ευρύτερη κατανόηση στο Ιράν και τη Ρωσία, που η φιλία μεταξύ τους βάσει του αντί – αμερικανισμού δεν συνεπάγεται απαραίτητα μια στρατηγική εταιρική σχέση. Αντίθετα, η εμβάθυνση των δεσμών σε άλλους τομείς θα καθιστούσε μια εταιρική σχέση πιο βιώσιμη μακροπρόθεσμα. Με τη μετατροπή αυτής της κατανόησης σε πραγματικές πρωτοβουλίες, η συνεργασία σε ενεργειακές, εμπορικές και μακροοικονομικές επενδύσεις θα είναι καθοριστική και θα απαιτήσει πολύ χρόνο.

Χρήστος Κατσέας